با «فساد» چه نباید کرد؟!

رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح دیروز در دیدار با کارگران با انتقاد از حرف‌زدن‌های مکرر و بی‌عملی در مقابله با فساد تأکید کردند: با «دزد، دزد گفتن»، دزد از سرقت دست بر نمی‌دارد باید جلوی او را گرفت. ایشان افزودند: مسئولان کشور، روزنامه نیستند که مدام راجع به فساد حرف بزنند، آن‌ها باید وارد عمل شوند و جلوی فساد را به‌معنای واقعی کلمه بگیرند.

***
یکی از معضلات کهنه اقتصاد ایران، مسئله فساد و نحوه مبارزه با آن است. فساد اقتصادی در کشور ما ریشه‌های متعددی دارد که شاید اصلی‌ترین آن‌ها وابستگی شدید به اقتصاد نفتی و رانتی و همچنین ناتوانی دولت‌ها در مبارزه با این پدیده شوم. از طرفی دولت‌های ما دستشان از روش‌های اقتصادی جایگزین برای مردمی‌کردن اقتصاد با سازوکارهای عادلانه خالی است؛ اما قصد نگارنده در این یادداشت کوتاه ریشه‌یابی خود موضوع فساد نیست.
 

***
به نظر می‌رسد در این زمینه مشکل تئوری و حتی دستورالعمل نداریم. اتفاقا امروز دهم اردیبهشت چهاردهمین سالگرد فرمان معروف ٨ ماده‌ای رهبر انقلاب به مسئولان سه قوه در امر مبارزه با فساد است. فرمانی که در سال ١٣٨٠ یعنی سال رفتار علوی صادر شد، در پیام ٨ ماده‌ای مذکور باید‌ها و نباید‌های مبارزه با فساد به‌خوبی تبیین شده است. در واقع این پیام دستورالعمل مدیریت کلان نظام برای مبارزه با فساد است.

با نگاهی به عملکردهای گذشته و لااقل آنچه در این ١٤ سال بر اقتصاد ایران رفته است ناظر منصف متوجه می‌شود که روش مبارزه با فساد در کشور ما اشکال دارد. گویا باید مبارزه‌ای با این نحو «مبارزه با فساد» را در دستور کار قرار داد. متاسفانه دولت‌ها چه اصلاح‌طلب، چه اصول‌گرا و چه اعتدالیون، اهتمام و عزم جدی برای مبارزه با فساد نداشته‌اند و عمدتا روش‌هایشان کارآمد نبوده است. چه دولت‌هایی که دائم در تریبون‌ها از لیست اسامی مفسدان درجیب‌مانده می‌گفتند و چه دولت‌هایی که فریاد دزد دزدشان بلند است.

***

ماجرا آن‌قدر بغرنج شده است که دیگر باید با دولتی‌ها و دیگر دست‌اندرکاران امر مبارزه با فساد از «چه نباید کردها» سخن گفت. 

جالب اینجاست که رهبر انقلاب ١٤ سال پیش، فرمان هشتم آن دستورالعمل معروف را به مهم‌ترین «چه نباید کرد» این موضوع اختصاص داده‌اند: «با این امر مهم و حیاتى نباید به‌گونه‌اى شعارى و تبلیغاتى و تظاهرگونه رفتار شود. به‌جاى تبلیغات باید آثار و برکات عمل، مشهود گردد. به دست‌اندرکاران این‌ مهم تاکید کنید که به‌جاى پرداختن به ریشه‌ها و ام‌الفسادها به سراغ ضعفا و خطاهاى کوچک نروند و نقاط اصلى را رها نکنند. هرگونه اطلاع‌رسانى به افکار عمومى که البته در جاى خود لازم است، باید به‌دور از اظهارات نسنجیده و تبلیغات‌گونه بوده و حفظ آرامش و اطمینان افکار عمومى را در نظر داشته باشد.»
 

***

مهم‌ترین مشکل روشی در این موضوع برخورد سیاسی و جناحی دولت‌ها با «مبارزه با فساد» است که خود فساد برانگیز است. این جناح به‌دنبال پیدا و قطورکردن پرونده‌های فساد آن جناح است و آن جناح هم کار دیگری به‌جز این ندارد.

همچنین متاسفانه ماه عسل دولت‌ها در کشور ما بسیار طولانی است و معمولا آن‌ها همیشه در حال و هوای دوران نامزدی و انتخابات و نتیجه آن سیر می‌کنند. خروجی این نگاه در ویترین رسانه‌های سیاست‌زده و برخورد‌های تریبونی و همایشی به‌خوبی نمایان است.

***
یادداشت کوتاه رهبر انقلاب به همایش ملی «ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد» در ١٧ آذرماه سال گذشته نیز به همین موضوع اشاره داشت. ایشان در پاسخ به نامه آقای جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور و درخواست او برای صدور پیام برای این همایش مرقوم داشته‌اند: «نفس اهتمام آقایان به امر مبارزه با فساد را تحسین می‌کنم، لکن این سمینار و امثال آن بناست چه معجزه‌ای بکند؟ مگر وضعیت برای شما مسئولان سه قوه روشن نیست؟ باتوجه به شرایط مناسب و امیدبخشی که از لحاظ همدلی و هماهنگی و هم‌فکری بین مسئولان امر وجود دارد، چرا اقدام قاطع و اساسی انجام نمی‌گیرد که نتیجه را همه به‌طور ملموس مشاهده کنند. توقع من از آقایان محترم این است که چه با سمینار و چه بدون آن، تصمیمات قاطع و عملی بدون هرگونه ملاحظه‌ای بگیرند و اجرا کنند. موفق باشید.»