پنج سناریوی محتمل برای سرنوشت مذاکرات

به گزارش قاصدنیوز، دنیس راس در مقاله ای در روز ۲۴ مهر ۱۳۹۳ (۱۶ اکتبر ۲۰۱۴) در وب سایت فارین فرز (ارگان شواری روابط خارجی امریکا) احتمال داده است که توافق نهایی تا روز ۲۴ نوامبر حاصل نشود.

 

متن کامل این مقاله در ادامه می آید. نسخه اصلی مقاله را در اینجا ببینید.

***

این موضوعی تصادفی نیست که تمامی کسانی که در مذاکرات اتمی ایران حضور دارند به سختی درباره رسیدن به توافقی جامع تا بیست و چهارم نوامبر ابراز خوش بینی می کنند. دولت های ایران و آمریکا به دیدارهای منظم خود ادامه می دهند که آخرین مورد آن در هفته گذشته در وین بود اما نشانه های کمی از پیشرفت مشاهده می شود. در حقیقت موضوع هرگونه توافق که بر اساس عقب نشینی ایران از برنامه اتمی اش در برابر کاهش تحریم ها است به نظر می رسد که به طور قابل توجهی دور از دسترس باشد. به جای این موضوع ایرانی ها بر روی کاهش تحریم ها در برابر تنها یک شفافیت محدود درباره برنامه اتمی در مقیاس صنعتی خود پافشاری می کنند. اما واشنگتن از مدتها پیش بر روی این موضوع پافشاری می کند که ایران معاهده ان.پی.تی را نقض کرده است و یک شفافیت محدود کافی نیست و علاوه بر این هم اعلام کرده است که با برنامه اتمی در مقیاس صنعتی موافقت نمی کند و آماده است تنها با توانایی غنی سازی محدود اورانیوم موافقت کند.بنابراین رسیدن به توافق فراگیر تا ۲۴ نوامبر به نظر می رسد که نامحتمل باشد.

 

برای اطمینان ایرانی ها می توانند در آخرین لحظه درباره سانتریفیوژها و شمار کلی آنها و همچنین برون ده آنها و مدت قرارداد عقب نشینی کنند. در برابر واشنگتن می تواند عقب نشینی های بیشتری در ساعت یازده داشته باشد. یکی از مذاکره کنندگان گروه ۱+۵ به من گفت که انتظار دارد که اگر تا پایان مذاکرات توافقی حاصل نشود ایرانی ها میزان غنی سازی خود را به شدت بالا ببرند. تهران می بایستی که غنی سازی اورانیوم را به میزان بیست درصد از سر بگیرد و آن را با نسل بعدی سانتریفیوژهای خود انجام دهد و میزان ذخیر اورانیوم غنی سازی شده خود را افزایش دهد. این موضوع می تواند زمان لازم برای این کشور به منظور تولید اورانیوم تسلیحاتی را بدهد و بتواند آن را مخفی کند و در برابر آمریکا هم نخواهد توانست بیش از این مطمئن باشد که بتواند ایران را از دستیابی به سلاح اتمی منع کند.

 

آمریکا به این موضوع چگونه پاسخ خواهد داد؟ در گام نخست مطمئنا تحریم های سخت تری بر ضد ایران وضع خواهد کرد و جامعه بین المللی را بر ضد آنها به راه خواهد انداخت. مهمترین این تحریم ها می تواند به گونه ای طراحی شود که سدی در برابر توانایی ایران برای صادرات نفتش ایجاد کند. با وجود تحریم ها، تمایل دولت اسرائیل برای اجرای حملات هوایی بر ضد برنامه اتمی ایران مطمئنا رشد پیدا خواهد کرد. آیا این ترادف خطرناک وقایعی است که به نظر می رسد روی دهد؟ این ممکن است اما نه گروه ۱+۵ و نه ایرانی ها علاقه ای به افزایش تنش ندارندو هر دو طرف به دنبال راهی به خروج از آن هستند. این احتمال وجود دارد که با تمدید مذاکرات موافقت شود. نفع این چنین تمدیدی برای غرب این خواهد بود که برنامه اتمی ایران متوقف شده است و جمهوری اسلامی ایران به طرف رسیدن به قابلیت اتمی تسلیحاتی حرکت نخواهد کرد. در برابر هم ایرانی ها کمک های اقتصادی بیشتری دریافت می کنند اگرچه ساختار اصلی رژیم تحریم ها هم دست نخورده باقی می ماند. جوفی ژوزف مقام پیشین شورای امنیت ملی آمریکا توصیه کرده است که حفظ وضع کنونی به بی اطمینانی و خطر نبود توافق ارجحیت دارد و فضای لازم را برای احتمال رسیدن به توافقی جامع و با دوام باقی می گذارد.

 

یک احتمال دیگر می تواند توافقی ناقص از طرف دو طرف باشد که بیانگر توافق درباره چندین موضوع از جمله طراحی مجدد راکتور آب سنگین اراک، پیکره بندی مجدد فوردو به سمت تاسیساتی تحقیقاتی، تقویت پروتکل های راستی آزمایی برای بازرسان اتمی و ادامه مذاکره بر روی حیطه هایی باشد که هنوز نبود توافق به طور عمده مشاهده می شود. در هر مورد، دیپلماسی باید ادامه پیدا کند و تحریم های جدید وجود نداشته باشد. واشنگتن باید بپذیرد که نمی تواند به فوریت برنامه اتمی ایران را به عقب براند اگر چه هنوز امید دارد که در طول زمان می تواند این کار را صورت دهد. این روش ارزش بررسی را دارد اما هنوز دلایلی وجود دارد که درباره عملی شدن آن شک داشته باشیم. این روش ضرورتا در وضع کنونی جدید یک برنامه اتمی را برای ایران به رسمیت می شناسد به طوری که این کشور را تنها دو تا سه ماه از اینکه بتواند اورانیوم در سطح تسلیحات را غنی سازی کند دور خواهد کرد. با وجود اینکه کاهش کنونی قیمت نفت فشارهای جدید قابل توجهی بر ایران ایجاد کرده است اما بسیار دشوار خواهد بود که درباره این روش ایرانی ها بخواهند که درباره مقیاس غنی سازی برنامه اتمی خود عقب نشینی هایی داشته باشند.آیا آمریکا باید با مقدار غنی سازی کنونی موافقت کند؟ آنهایی که آری بگویند به طور شفاف خطراتی را که می تواند منطقه را گرفتار کند درک می کنند.

 

در نهایت این احتمال وجود دارد که تمدید به این روش به سبب فشارهای سیاسی در آمریکا ممکن نباشد. در نبود عقب نشینی قابل توجه ایران از برنامه اتمی اش،کنگره آمریکا غیرمحتمل است که با ادامه صبر و شکیبایی موافقت کند. در حقیقت انتخابات نوامبر می تواند سبب ایجاد اکثریت جمهوری خواه در سنا شود و احتمال وضع تحریم های جدید بر ضد ایران در صورت شکست مذاکرات کنونی زیاد است. باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا ممکن است حق وتوی تحریم های جدید را برای خود محفوظ بداند اما ممکن است در امضای آن به عنوان یک قانون با فشارهای سیاسی زیادی روبرو شود.

 

روش دیگر می تواند نوع پاسخ به ضرب الاجل آتی مذاکرات و اجتناب از هر گونه توافق بر سر تمدید رسمی مذاکرات باشد. این درک ضمنی که ایران بایستی برنامه اتمی اش را محدود کند و تحریم های بیشتری وجود نداشته باشد، وجود دارد. بایستی یک وقفه رسمی در مذاکرات ۱+۵ برای چندین ماه وجود داشته باشد اما نشست های سه جانبه بین وزیر خارجه ایران با جان کری وزیر خارجه آمریکا وکاترین اشتون مسئول سیاستگذاری خارجی اتحادیه اروپا در جریان باشد تا درباره از سرگیری مذاکرات تصمیم گیری کنند. این موضوع نشان خواهد داد که دیپلماسی ادامه دارد. این نگرانی وجود دارد که قطع مذاکرات سبب افزایش تنش در همه طرف ها شود که باید از آن اجتناب شود. نگرانی های دوجانبه درباره تهدید داعش می تواند این انگیزه را به طرفین بدهد که از تقابل خود داری کنند. اجتناب از تمدید مذاکرات و نشست های سه جانبه می تواند منافعی داشته باشد. با این گزینه نه کسی مجبور خواهد بود که از تمدید دفاع کند و نه کسی با آن مخالفت کند. پیش از این هم در بسیاری از مذاکرات بین المللی ضرب الاجل هایی برای توافق تعیین شده است که در زمان مذکور توافق میسر نبوده است اما تمایل برای از بین رفتن روند مذاکرات مشاهده می شده است. این موضوع را می توان در مذاکرات بین اسرائیل و فلسطینی ها دید. البته این روش از نظر سیاسی بسیار فریبنده است و به نظر نمی رسد که دو طرف بتوانند آن را به سرانجام برسانند. نیروهای سپاه پاسداران و دیگر محافظه کاران در ایران غیرمحتمل است در برابر نبود توافق از خود صبر و شکیبایی نشان دهند و احتمال این موضوع در هنگام وضع تحریم های جدید از طرف کنگره آمریکا در صورت مشاهده نکردن تعهدی رسمی از طرف ایران برای محدود کردن برنامه اتمی اش دو چندان می شود.

 

با در نظر گرفتن این موضوع که ایرانی ها تمایلی برای عقب نشینی از مواضع خود در مذاکرات ندارند این احتمال وجود دارد که آنها برنامه ای برای دور زدن مذاکرات داشته باشند. برای مثال راهبرد آنها می تواند این باشد که در مذاکرات از مواضع خود عقب نشینی نکنند و اگر توافق و یا تمدیدی نباشد خطوط کلی توافق موقت را رعایت کنند. حالا با اعلام این موضوع که ایران هیچ نفعی در دستیابی به بمب ندارد آنها می توانند به دنبال حمایت جامعه بین المللی برآیند و درخواست پایان تحریم ها را داشته باشند.گفته شده که تهران بر روی این موضوع حساب کرده است که رژیم تحریم ها با گذشت زمان حتی در نبود عقب نشینی از مواضعش حذف می شود و این موضوع را که تهران اعلام کرده است که در دستیابی به بمب اتمی نفعی ندارد، معقولانه به نظر خواهد آمد. اگر چه ممکن است ایران برنامه ای برای دور زدن مذاکرات داشته باشد اما گروه ۱+۵ هم برنامه خاص خود را دارد. در حقیقت حتی اگر ایرانی ها هم انعطاف زیادی در مذاکرات نشان دهند اما گروه ۱+۵ جزئیات کمی درباره روش خود نشان داده است.

 

در نهایت این احتمال کمتر وجود دارد که شاهد توافقی فراگیر در زمان حاضر باشیم. اگر اینگونه باشد گروه ۱+۵ باید درباره آنچه پس از بیست و پنجم نوامبر روی خواهد داد به خوبی فکر کنند. پیش از بررسی گزینه های احتمالی انتظار تا بیست و پنج نوامبر می تواند اشتباه بزرگی باشد.

 

منبع: پایگاه 20-1