یک جزوه کاربردی برای آنکه بدانیم در پرونده هسته ای چه خبر است؟

ارائه یک تصویر روشن و مستند از محتوای توافق یا جمعبندی وین و متون وابسته به آن شاید مهمترین ضرورت این روزها برای مسئولین و نمایندگان مجلس باشد، جمعبندی که مبتنی بر واقعیات موجود متن توافق، واقعیات جامعه و فرمایشات صریح رهبری معظم انقلاب است.

 

به گزارش رجانیوز، برای دست یابی بدین منظور، ابتدا بیانات رهبری معظم در خطبه های عید سعید فطر تحت عنوان "مانیفست پسا مذاکرات هسته ای" تحلیل شده و ۱۴ محور مهم از آن استخراج گردیده است. بر طبق دستور ایشان در همین سخنرانی و در متن پاسخ به رئیس جمهور محترم مبنی بر ضرورت تصویب در مجاری و مسیرهای قانونی، این نوشتار در جهت کمک به مسولین مربوطه و همچنین تمام علاقه مندان به این موضوع ملی تنظیم شده است.

دانلود جزوه بررسی تطبیقی جمعبندی وین با خطوط قرمز مصرح نظام در موضوع هسته‎ای.pdf

اولین سوالی که مطرح میشود اینست که این متن با چه روشی و از چه ابعادی بایستی مورد کنکاش قرار گیرد. به همین دلیل، دربخش بعدی متدلوژی ارزیابی و بررسی متن ارائه شده است. هر عملکرد یا تصمیمی که گرفته میشود میبایستی سه مرحله قبل از خود را پشت سر گذاشته باشد: مبانی فکری، تحلیل شرایط، انتخاب استراتژی و در نهایت، نتیجه یا همان عملکرد و تصمیم. این فرایند برای دو موضوع هسته ای از دو دیدگاه رهبری نظام و دولت توسط دو دیاگرام به تصویر کشیده شده و نشان داده شده است که مقایسة خطوط قرمز رهبری نظام، بهترین خط کش و معیار برای ارزیابی نتیجة عملکرد دولت که همان متن توافق وین است میباشد.

در بخش بعدی، به این سوال پاسخ داده شده که کدام متن یا متون باید مورد توجه قرار گیرد. بعد از انتخاب متون مربوطه، خطوط قرمزی که توسط رهبری معظم تصریح شده و در تدوین متن کاربرد داشته است لیست شده است. جهت حفظ اختصار، متن جملات  ایشان آورده نشده است. سپس تعدادی از خطوط قرمز ایجابی یا اهداف و رفتارهای فرامتنی که مورد نظری رهبری معظم بوده اند نیز لیست شده است.

بخش اصلی این گزارش، مقایسة هریک از خطوط قرمز با متن توافق وین، متن قطعنامة مصوب شورای امنیت سازمان ملل و نقشة راه توافق شده با آژانس انرژی اتمی میباشد. از آنجا که بررسی خطوط قرمز فرامتنی و آرمانی امر مشکلتری بوده و نیاز به حجم وسیعی از تحلیل دارد، تنها به سه مورد از ده موردِ اشاره شده بسنده و مرجعی که آنها مورد تحلیل قرار گرفته اند معرفی شده است. بد نیست که توزیع کنندگان این گزارش، این سه تحلیل را نیز پیوست نمایند.

قبل از جمع بندی و نتیجه گیری، جدولی جهت مقایسة امتیازات و محدودیتهای بوجود آمده در توافق لوزان و توافق وین تهیه شده است. در بخش نتیجه گیری، علاوه بر جمعبندی آنچه که در متن ملاحظه شده است، اشاره ای نیز به اهداف اعلامی ریاست محترم جمهور در اولین سخنرانی خود بعد از توافق وین داشته ایم.

                

۱-    مانیفست پسا مذاکرات هسته ای:

بیانات رهبری معظم انقلاب در خطبه های نماز عید فطر امسال و سخنان ایشان در دیدار با مسؤلین کشور در همان روز، که مشروح و توضیح بیشتری از همان مطالب خطبه ها بود، نقطة عطفی در تاریخ مذاکرات هسته ای می باشد. این مطالب، که تنها چهار روز پس از اعلام جمعبندی مذاکرات در وین بیان شده است، بعنوان مانیفست حرکت ایران پسا مذاکرات هسته ای تلقی خواهد شد. نکات کلیدی این بیانات به شرح زیر است:

۱-      چه این متنی که تهیّه شده است، در مجاری قانونی پیش‌بینی‌شده‌ی خود تصویب بشود و چه نشود، اجر آنها محفوظ است؛ این را به خود آن برادران هم از نزدیک عرض کردیم. البتّه برای تصویب این متن، یک مسیر قانونیِ پیش‌بینی‌شده‌ای وجود دارد که باید این مسیر را طی کند و خواهد کرد؛ ان‌شاءالله. انتظار ما این است که دست‌اندرکاران، با دقّت مصالح را -مصالح کشور را، مصالح ملّی را- در نظر بگیرند .

۲-       چه این متن تصویب بشود و چه نشود، به حول و قوّه‌ی الهی، اجازه‌ی هیچ‌گونه سوءاستفاده‌ای از آن داده نخواهد شد؛ اجازه‌ی خدشه‌ی در اصول اساسی نظام اسلامی به کسی داده نخواهد شد؛ قابلیّتهای دفاعی و حریم امنیّت کشور، به فضل الهی حفظ خواهد شد.

۳-        چه این متن تصویب بشود و چه نشود، ما از حمایت دوستانمان در منطقه دست نخواهیم کشید: از ملّت مظلوم فلسطین، از ملّت مظلوم یمن، از ملّت و دولت سوریه، از ملّت و دولت عراق، از مردم مظلوم بحرین، از مجاهدان صادق مقاومت در لبنان و فلسطین؛ [اینها] همواره مورد حمایت ما خواهند بود.

۴-        با این مذاکرات و با متنی که تهیّه شده است، در هر صورت سیاست ما در مقابل دولت مستکبر آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد. همان‌طور که بارها تکرار کردیم، ... سیاستهای آمریکا در منطقه با سیاستهای جمهوری اسلامی ۱۸۰ درجه اختلاف دارد.... با یک‌چنین سیاستی چگونه میشود معامله کرد، چگونه میشود مذاکره کرد، چگونه میشود به توافق رسید؟

۵-      در همین آزمایش دشوار مذاکرات هسته‌ای که رئیس جمهور و دست‌اندرکاران دیگر زحمت کشیدند...حالا باید ببینیم سرانجام این موضوع چگونه خواهد شد.

 

محورهای مهم مطالب فوق عبارتست از:

۱-     این یک متن است و نه توافق

۲-     ضرورت طی مسیرهای قانونی (مجلس، شورای امنیت ملی و...)

۳-     بررسی جهت تطبیق با مصالح ملی

۴-     عدم اجازه به سوء استفاده

۵-      عدم اجازه به خدشه در اصول اساسی نظام

۶-      عدم اجازه به خدشه به قابلیت های دفاعی

۷-      عدم اجازه به خدشه به حریم امنیت کشور

۸-     ادامة حمایت قاطع از مظلومین منطقه

۹-     عدم تغییر در سیاستهای ایران در منطقه بعد از متن جمعبندی وین

۱۰-  تفاوت ۱۸۰ درجه ای سیاستهای ایران و آمریکا

۱۱-  تردید در معامله، مذاکره و توافق با آمریکا

۱۲-  آزمایش و امتحان بودن مذاکرات هسته ای برای ایران

۱۳-  روشن نبودن سرانجام موضوع مذاکرات (منوط به نتیجة بررسی)

۱۴-  تشکر از مذاکره کنندگان

 

دستور رهبری معظم برای بررسی متن جمعبندی شده برای احراز مصالح ملی، عدم خدشه در اصول اساسی انقلاب، عدم اجازه به تعرض در قابلیتهای دفاعی و امنیت ملی، میبایستی در شرایطی صورت پذیرد که ایران تغییری در سیاستهای خود در منطقه نداده و به حمایت از مظلومین منطقه ادامه می دهد. همچنین با توجه به سیاستهای متضاد ایران و آمریکا (که در حال جنگ نیابتی با ایران است و اخیراً نیز تصریح کرده  است که موضوع بعدی آمریکا بعد از هسته ای موضوع منطقه است) می بایستی تصمیمی جدی در پذیرش یا عدم پذیرش متن جمعبندی مذاکرات هسته ای گرفته شود.

این نوشتار بنا دارد تا دستور رهبری معظم در بررسی جمعبندی وین را در راستای مصالح ملی کشور در محدوده ای که بیان خواهد شد اجرا نماید.

۲-    متدولوژی  ارزیابی و بررسی متن:

اولین سوالی که مطرح میشود اینست که متن پیش رو از چه ابعاد و از چه جنبه هائی بایستی مورد توجه، بررسی و ارزیابی قرار گیرد؟ به عبارت دیگر، اقتضائات مصالح ملی کشور چیست؟ پیشنهادات مختلفی برای چگونگی ورود به بحث وجود دارد. بعنوان مثال، بررسی از دیدگاههای زیر قابل انجام است:

 

-         ابعاد حقوقی

-         انطباق با آرمانهای انقلاب

-         نتایج بدست آمده یا رسیدن به اهداف پیش بینی شده

-         توازن داده ها و ستانده ها

-         علمی و فنی

-         شرایط محیطی یا منطقه ای و بین المللی

-         تاثیرات منطقه ای و بین المللی

-         امنیت ملی

-         ابعاد دفاعی و نظامی

-         رونق و دستاوردهای اقتصادی

-         سیاست داخلی

-         ابعاد فرهنگی

-          آثار اجتماعی

-         .....

متدولوژی پیشنهادی ما در این نوشتار، کمی فراتر از نگاه های تک محوری به متن جمعبندی میباشد. این متدولوژی بر این مبنا استوار است که هر تصمیم و عملکردی چه در عرصه فردی و چه در عرصة اجتماعی، اعم از سیاسی و فرهنگی و اقتصادی و نظامی و... معمولا سه مرحله را پشت سر میگذارد تا به مرحلة نهائی یا به منصة ظهور برسد:

۱-     مبانیِ فکری، که شاملِ جهان بینی، باورها، دستگاه محاسباتی و علائق و وابستگی های فردی و گروهی است.

۲-     تحلیل شرایط درونی و محیطی

۳-     رویکرد اجرائی یا انتخاب استراتژی برای اجرا در موضوع مورد نظر

۴-     عملکرد یا تصمیم نهائی (مرحلة نهائی)

موضوع مذاکرات هسته ای نیز از این روند مستثنی نبوده و اگر قرار باشد بصورت کامل مورد بررسی و احتمالا نقد قرار گیرد، هر چهار مرحله بایستی مورد توجه قرار گیرد. روندِ به تصمیم رسیدن دولت یازدهم و روند نظارتی و تصمیم گیری رهبری نظام را نیز بر اساس چهار مرحله فوق میتوان در دیاگرام های صفحة بعد نشان داد.

همانگونه که ملاحظه میشود، نگارنده در این نوشتار، هیچگونه پیش فرضی را برای مبانی فکری دولت در نظر نگرفته است. همچنین اشاره ای به  محتوای تحلیلهای داخلی و خارجی ایشان ندارد. مرحلة سوم و چهارم در موضوع هسته ای مربوط به موضوع مذاکرات هسته ای بوده و بصورت مشخص به انتخاب استراتژی مذاکره در مرحلة سوم منجر شده و در نهایت، عملکرد و محصول آن، توافق ژنو و جمعبندی وین میباشد. 

روند کلی:

 

روند دولت در توافق هسته ای:

 

روند نظارت و هدایت رهبری نظام:

همانگونه که ملاحظه میشود، دولت بر اساس مبانی فکری و تحلیلهای خود، استراتژی مذاکره را در پیش گرفته و نتیجة عملکرد ایشان، توافق وین میباشد. همچنین، رهبری نظام نیز با مبانی امام خمینی (ره) و تحلیل شرایط داخلی و خارجی انقلاب، تصمیم به ادامة آرمانها و روش و سیرة امام گرفته و بر همان اساس، خطوط قرمزی را تعیین و اعلام کرده اند.

لذا برای بررسی متن جمعبندی یا توافق وین، میتوان مرحله به مرحله، مبانی فکری دولت، تحلیل ها، استراتژی عمل و اجرا و در نهایت عملکرد دولت را با عملکرد مرجع، یعنی خطوط قرمز رهبریِ نظام مقایسه کرد. زیرا:

۱-     ولی فقیه در نظام جمهوری اسلامی از نظر قانونی واجب الاطاعه هستند.

۲-     ولی فقیه در نظام جمهوری اسلامی از نظر شرعی واجب الاطاعه هستند.

۳-     رهبری نظام، بدون کوچکترین انحرافی، ادامه دهندة خط و آرمانهای امام می باشند.

۴-     بهترین کسی که مصالح ملی کشور را تشخیص میدهد حضرت آقا هستند.

۵-     بهترین کسی که نقشة راه حرکت نظام اسلامی را مهندسی مینمایند شخص آقا هستند.

۶-     بهترین کسی که شرایط منطقه و بین المللی را تشخیص میدهد ایشان هستند.

۷-     بهترین کسی که مدیریت و صلابت رهبری خود را به ایرانیان و جهانیان به اثبات رسانده اند ایشان هستند.

 

لازم است اندیشمندان و دانشمندان گرانمایة این مرز و بوم، در فرصت مناسبی به تحلیل هر چهار مرحله از روند حرکت دولت بپردازند، اما آنچه که با توجه به فرصت اندکِ تهیة این گزارش و شاید کوتاهترین راه برای بررسی "جمعبندی وین" بعنوان متدولوژی برگزیده ایم، مقایسة مرحلة چهارم، یعنی مقایسة متن توافق با خطوط قرمز رهبری نظام (که برآمده، چکیده و خلاصة همة سه مرحلة قبلی است) میباشد. طبیعتاً با مقایسة این دو مرحله، میتوان اجمالاً، به تشابهات یا تفاوتهای دیدگاهها در مراحل قبلی نیز پی برد.

 

۳-    کدام متن یا متون مورد بررسی قرار میگیرند؟

 

همانگونه که در مقدمة متن جمعبندی وین اشاره شده است، متن توافق یا جمعبندی به گونه ای تدوین شده است که بدون تصویب آن در شورای امنیت سازمان ملل قانونی نیست. لذا در موارد مختلف به قطعنامه ارجاع داده شد است. از جمله:

بند ۱۴ مقدمه: "گروه ۱+۵ پیش ‏نویس قطعنامه‏ ای تاییدکننده‏ ی این برجام را برای تصویب به شورای امنیت ارائه خواهد کرد".

بند ۳۴-۱ برنامه اجرائی: "روز نهایی شدن، تاریخی است که در آن مذاکرات این برجام میان گروه ۵+۱ و ایران جمع‏ بندی شده، و بی درنگ به دنبال آن، قطعنامه‌ای که این برجام را تایید می نماید به شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب بدون تاخیر تسلیم خواهد شد".

تعریف روزهای نهایی شدن، توافق، اجرا، انتقال و خاتمه با مرجعیت زمان تصویب قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل است.

همچنین در متن قطعنامه (که در زمان تدوین این گزارش تصویب شد)، متن برجام نیز پیوست اصلی قطعنامه بوده و باهم بعنوان سند سازمان ملل تصویب گردیده است.

 در مورد نقشة راهی که قبل از جمعبندی با آژانس توافق شده آورده شده است:

بند ۱۴ شفافیت و اقدامات اعتماد ساز: "ایران «نقشه راه برای رفع ابهام از مسائل مورد اختلاف حال و گذشته» مورد توافق با آژانس، شامل ترتیباتی برای پرداختن به مسائل مورد نگرانی حال و گذشته‏ ی مربوط به برنامه هسته ای‏ ایران مندرج در ضمیمه گزارش مورخ ۸ نوامبر ۲۰۱۱ آژانس (GOV/۲۰۱۱/۶۵)، را کاملا اجرا خواهد نمود".

 

لذا متن جمعبندی، متن قطعنامة شورای امنیت و متن نقشة راه با آژانس، یک پیکرة واحد بوده و بایستی با هم مورد توجه و ارزیابی قرار گیرند.

 

۴-    خطوط قرمز  و اهداف فرامتنی:

خطوط قرمز یا شاخص های سلبی، مواردی هستند که رهبری معظم خواستار رعایت آنها توسط دولت و نمایندگان آن یعنی تیم مذاکره کننده شده اند. این شاخصها، ترکیبی از اغلب ابعادی است که در بخش دوم به آن اشاره شد. جنبه های حقوقی، فنی، علمی، آرمانی، دفاعی، امنیتی و... اکثراً در آن ملحوظ شده است. به عبارت دیگر بررسیِ تطابق یا عدم تطابق با این خطوط قرمز، اغلب خواسته های بررسی کنندگان را پوشش میدهد. شاید نکات دیگری را نیز بتوان به لیست خطوط قرمز اضافه کرد که تحت عنوان نظرات استخراجی از منتقدین به آنها اشاره شده است.

همانگونه که اشاره شد، یکی از معیارهای بررسی،  توازن فی ما بین داده ها و ستانده ها و به عبارت دیگر اهداف ایجابی میباشد. در صورت رعایت این خطوط قرمز یا معیارهای سلبی، توازن در داده ها و ستانده ها نیز تضمین می گردد. بررسی تحقق اهداف ایجابی، نیاز به بحث مستقلی دارد.

مراجعه به بیانات رهبری معظم، تعداد قابل توجهی خطوط قرمز را بدست میدهد. این خطوط از جنبه های متعددی قابل دسته بندی کردن میباشند. ساده ترین دسته بندی ای که میتواند در گزارش موجود قابل استفاده باشد، تقسیم آنها به دو گروه میباشد:

گروه اول: خطوط قرمز مربوط به متن. یعنی موارد و شاخص هائی که می بایستی در داخل و محتوای متن توافق رعایت شده باشد.

گروه دوم: اهداف و رفتار آرمانی و فرامتنی. یعنی شاخص هائی که نتایج و آثار آن خارج از متن و ناشی از متن بوده و مربوط به روش مذاکرات و رفتار کلی دولت در انتخاب روش مذاکره و تبعات چگونکی سلوک دولت در این میدان میباشد. شاید بتوان آنها را خطوط قرمز ایجابی نامید.

در ادامه، ابتدا لیست خطوط قرمز احصا شده از بیانات رهبری معظم را در دو گروه اشاره شده (مربوط به محتوا یا متن توافق و مربوط به آرمان ها و فرامتنی) عنوان نموده و سپس در بخش های بعدی، به مقایسة معیارها یا خطوط قرمز با متون منتشره از جمعبندیِ (توافق) وین و متن های وابسته یعنی متن شورای امنیت و نقشه راه با آژانس میپردازیم. تعداد اندکی خطوط قرمزی که در بیانات حضرت آقا به آنها اشارة مستقیم نشده است نیز به لیست اضافه شده است.

 برای تشریح و مقایسة هر بند از خطوط قرمز با متون، فقط تعدادی نمونه از خود متن و با ذکر آدرس آورده شده است. همچنین در جملات طولانی، فقط همان بخش مورد نظر اخذ شده و بقیه  کلمات با چند نقطه از آن گذر شده است. در برخی موارد اندک، متن انگیسی نیز مستقیماً استخراج و اضافه شده است.

در بخش اهداف آرمانی و فرامتنی، در برخی موارد، به منابعی دیگر ارجاع داده شده است.

بررسی کامل و جمله به جملة حقوقی و فنی متون و نقدِ کل آنها فعلاً مورد نظر این گزارش نیست. این نوع بررسی، نیاز به گزارش مستقل دیگری داشته و ماموریت این نوشته نیست و احتمالاً یک کتابِ مستقل خواهد شد.

 

۴-۱  لیست خطوط قرمز مربوط به متن:

اهم خطوط قرمزِ مورد توجه و بررسی به شرح زیر میباشند:

۱-     روابط با آژانس

الف-   مخالفت با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس (راستی آزمائی آژانس)

ب-   مخالفت با بازرسی های غیر متعارفِ آژانس

ج-  روابط آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران بصورت متعارف و غیر فوق العاده باشد.

د-   عدم بازرسی از مراکز نظامی و مصاحبه یا بازجوئی از شخصیتهای ایران

ه- شناسائی حقوقی حق غنی سازی

۲-     محدودیت های زمانی:

الف- عدم پذیرش محدودیتهای بلند مدت (۱۰ و ۱۲ ساله و بیشتر)

ب‌-   مخالفت با زمانهای ۱۵ و ۲۵ ساله برای اتمام برخی موضوعات

۳-     تحریمها:

الف- لغو کلیه تحریمهای اقتصادی، مالی و بانکی (نه تعلیق)

ب‌-   لغو و نه تعلیق یا توقف

           ج-  لغو تحریمها هنگام امضای موافقتنامه و منوط نشدن به اجرای تعهدات ایران

۴-     علمی: ادامة کار تحقیق و توسعه و عدم پذیرش محدودیت

۵-     حفظ صنعت و دستاوردهای هسته ای:

الف- حفظ تشکیلاتی مانند«فردو» که دشمن قادر به تخریب آن نیست و برایش غیر قابل دسترسی است.

ب‌-   حفظ راکتور آب سنگین اراک و تاسیسات تولید آب سنگین اراک و باز فراوری

ج‌-     حفظ تشکیلات نطنز برای غنی سازی صنعتی

۶-     غنی سازی:

الف- تأمین نیاز قطعی کشور در زمینه ظرفیت غنی‌سازی به میزان ۱۹۰ هزار سو

ب‌-   عدم کاهش ذخیره و خارج نشدن مواد غنی سازی شده از کشور

۷-     بازگشت پذیری

الف- عدم برگشت پذیر بودن تعهدات ایران

ب‌-   بسته بودن راه نقض عهد طرف مقابل

۸-     عدم مذاکره در موارد غیر هسته ای

الف- عدم اجازه به خدشه به قابلیت های دفاعی و حریم امنیت کشور

ب‌-   عدم ایجاد مانع برای حمایت از مظلومین منطقه

موارد استخراجی از نظرات منتقدین:

۹-     تضمین انجام تعهدات طرف مقابل، نظارت بر آن و روش حل اختلاف

۱۰-  عدم تایید رسمی قطعنامه های سازمان ملل که تاکنون تصویب شده است.

۱۱-  عدم نفوذ بیگانگان به صنعت هسته ای کشور

 

۴-۲  لیست اهداف و رفتار آرمانی و فرامتنی:

۱-     دفاع از اقتدار و هیبت جمهوری اسلامی

۲-     عدم تامین امنیت اسرائیل

۳-     عدم مذاکره زیر شبح تهدید

۴-     مذاکره کنندگان کشورمان نباید هیچ حرف زوری را از طرف مقابل قبول کنند.

۵-     عزت، احترام، منافع و پیشرفت ایران باید حفظ گردد.

۶-     رعایت اصل نرمش قهرمانانه

۷-     عدم اجازه به سوء استفاده

۸-     عدم اجازه به خدشه در اصول اساسی نظام

۹-     عدم اعتماد به آمریکا و دشمن

۱۰-  اثبات بد عهدی آمریکا

۵-     مقایسة خطوط قرمز مربوط به متن با متن توافق (جمعبندی) وین:

 

موارد زیر مستقیماً از متن برجام، قطعنامه و نقشه راه با آژانس استخراج شده است. در برخی موارد متن انگلیسی نیز ضرورتاً اضافه شده است. زیر برخی نکات که مربوط به خط قرمز  مورد بحث می باشد یک خط جهت تاکید کشیده شده است. سعی شده است متن بررسی و تفسیر هرچه کوتاه تر باشد. در بسیاری از اوقات، مطالعة خودِ متنِ استخراج شده، عبور آن از خطوط قرمز را به روشنی نشان میدهد و نیازی به توضیح ندارد.

۵-۱   روابط با آژانس:

الف- مخالفت با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس (راستی آزمائی آژانس)

 

-         بند ۱۰ مقدمه: "از آژانس بین‏‌المللی انرژی اتمی خواسته خواهد شد تا نسبت به اقدامات داوطلبانه مرتبط با هسته‌ای به نحو مورد توافق در این برجام، نظارت و راستی آزمایی کند. از آژانس درخواست خواهد شد که به طور منظم به شورای حکام و آنگونه که در این برجام مقرر شده است به شورای امنیت اطلاع رسانی کند".

The International Atomic Energy Agency (IAEA) will be requested to monitor and verify the voluntary nuclear-related measures as detailed in this JCPOA. The IAEA will be requested to provide regular updates to the Board of Governors, and as provided for in this JCPOA, to the UN Security Council

 

-         بند ۱۸ بخش تحریمها: "قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را تایید خواهد کرد، ..... همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شده‏ مرتبط با هسته‌ای توسط ایران، راستی‏ آزمایی شده‏ توسط آژانس، به نحو مشخص شده در پیوست ۵ لغو خواهد کرد".

-         بند ۱۹ بخش تحریمها: "اتحادیه اروپایی همه مفاد «مقررات اتحادیه اروپایی» را....، به نحو مشخص شده در پیوست ۵، که توسط آژانس راستی آزمایی شده باشد، لغو خواهد کرد".

بررسی:

۱-موارد فوق هیچ تفاوتی با متن لوزان ندارد.

۲-لغو تحریمها به گزارش آژانس منوط شده  و با خط قرمز اعلامی هیچ قرابتی ندارد.

۳- آژانس بایستی هر سه ماه یکبار، نتایج راستی آزمائی را به شورای حکام گزارش کند. همچنین بصورت منظم به شورای امنیت سازمان ملل  گزارش نماید تا در صورت تخلف احتمالی، تحریمها برگردد.

ب‌-  مخالفت با بازرسی های غیر متعارف

 

-         بند ۱۵ بخش C: "ایران به آژانس اجازه خواهد داد که بر اجرای اقدامات داوطلبانه فوق الذکر برای دوره‌های زمانی مربوطه و نیز اجرای تدابیر شفافیت ساز به شرح مندرج در این برجام و پیوست‌های آن نظارت کند. این اقدامات شامل: حضور بلندمدت آژانس در ایران؛ نظارت آژانس بر کنسانتره سنگ معدن اورانیوم تولیدی توسط ایران در همه کارخانه‌های تغلیظ سنگ معدن اورانیوم به مدت ۲۵ سال؛ نظارت و مراقبت در مورد روتورزها و بیلوزهای سانتریفیوژ به مدت ۲۰ سال؛ استفاده از فنآوری‌های مدرن تائید شده و گواهی شده توسط آژانس از جمله دستگاه سنجش میزان غنی‏ سازی به صورت مستقیم و مهر و موم‌های الکترونیک و یک سازوکار قابل اتکا برای اطمینان از رفع سریع نگرانی‌های آژانس در زمینه دسترسی به مدت ۱۵ سال، به شرح مندرج در پیوست ۱ ".

بررسی:

۱-     تفاوتی با لوزان نکرده است. البته بیشتر تشریح شده است.

۲-     درخواستهای فوق، فراتر از پروتکل الحاقی است.

۳-     مهر و موم الکترونیک که نرم افزار آن به سامانه های آمریکا وصل شده، اجازة هیچ نوع تحرکی را نمی دهد. ضمناً با دادن آدرس دقیق، امکان منهدم کردن آنرا نیز فراهم میکند.

ج‌-   روابط آژانس بین المللی انرژی اتمی با ایران بصورت متعارف و غیر فوق العاده باشد.

 

-         بند ۱۳ بخش C: "ایران، منطبق با  اختیارات مربوطه‏ رئیس جمهور و مجلس (پارلمان)، وفق ماده ۱۷ (ب) پروتکل الحاقی به موافقتنامه جامع پادمان خود، این پروتکل را به صورت موقتی اجراء و اقدام به تصویب آن در چارچوب زمانی پیش بینی شده در پیوست ۵ کرده، و کد ۱/۳ اصلاحی ترتیبات فرعی بر موافقتنامه پادمان خود را به طور کامل اجرا خواهد کرد".

-         بند ۱۱ مقدمه: "کلیه مفاد و اقدامات مندرج در این برجام صرفاً برای اجرای آن بین گروه ۱+۵ و ایران می باشد و نمی‏بایست به منزله ‏ی ایجاد رویه برای هیچ دولت دیگری، یا برای اصول بنیادین حقوق بین الملل و حقوق و تعهدات وفق معاهده‏ ی عدم اشاعه هسته ای و سایر اسناد مربوطه، و همچنین اصول و رویه‏ های شناخته ‏شده‏ ی بین المللی تلقی گردد".

بررسی:

۱-     خط قرمز رهبری معظم به معنی عدم پذیرش پروتکل الحاقی است. بند فوق صریحاً آنرا پذیرفته است.

۲-     کد اصلاحیِ ۱/۳ نیز یک تعهد اضافه است.

۳-     اجرای موقتی و داوطلبانه پروتکل الحاقی مخالف قوانین مصوب مجلس است.

۴-     بند ۱۱ نشان میدهد که ایران یک استثنا در تاریخ آژانس است و خواهد بود. به همین دلیل و با درخواست چین و روسیه، تصریح شده است که روند برخورد با ایران نبایستی به یک رویة بین المللی تبدیل شود.

 

د‌-     عدم بازرسی از مراکز نظامی و مصاحبه یا بازجوئی از شخصیتهای ایران

 

۱-      پذیرش پروتکل الحاقی و توافق نقشه راه با آژانس به معنی دسترسی به کلیة مراکز مشکوک می باشد. در متن برجام این موضوع تصریح شده است:

-         بند ۷۴ در بخش دسترسی : "درخواستهای دسترسی بر مبنای شروط برجام با نیت خوب، یا در نظر داشتن حقوق حاکمیتی ایران، درخواست خواهد شد و به حداقل ضروری برای اجرای موثر مسوولیت های راستی آزمایی تحت این برجام، نگه داشته خواهد شد. هماهنگ با رویه های بین المللی پادمانها معمول، چنین درخواستهایی با هدف مداخله در فعالیتهای نظامی ایران یا دیگر فعالیتهای مرتبط با امنیت ملی ایران نبوده اما منحصراً برای حل نگرانی هایی برخاسته از تحقق تعهدات برجام و دیگر تکالیف پادمانها و عدم اشاعه ایران خواهد بود".

-         بند ۷۶ بخش دسترسی: "اگر توضیحات ایران نگرانی های آژانس را حل و فصل نکند، آژانس ممکن است دسترسی به چنین محل های ایجاد کننده نگرانی را منحصراً به دلیل راستی آزمایی تضمین عدم وجود مواد و فعالیت های اعلام نشده یا فعالیت های مغایر با برجام در چنین محل هایی را درخواست نماید".

۲-      مسالة PMD تحت عنوان PPI  ( Past and Present Issues of Concern) در بند ۶۶ برجام به شرح زیر آورده شده است:

Iran will complete all activities as set out in paragraphs ۲, ۴, ۵, and ۶ of the “Roadmap for Clarification of Past and Present Outstanding Issues”, as verified by the IAEA in its regular updates by the Director General of the IAEA on the implementation of this Roadmap.

 

۳-      بند ۱۴ اقدامات شفافیت ساز:" ایران «نقشه راه برای رفع ابهام از مسائل مورد اختلاف حال و گذشته» مورد توافق با آژانس، شامل ترتیباتی برای پرداختن به مسائل مورد نگرانی حال و گذشته‏ ی مربوط به برنامه هسته ای‏ ایران مندرج در ضمیمه گزارش مورخ ۸ نوامبر ۲۰۱۱ آژانس (GOV/۲۰۱۱/۶۵)، را کاملا اجرا خواهد نمود. اجرای کامل فعالیت هایی که ایران بر اساس این نقشه راه برعهده می گیرد تا ۱۵ اکتبر ۲۰۱۵ تکمیل خواهد شد و متعاقبا مدیرکل تا ۱۵ دسامبر ۲۰۱۵ ارزیابی نهایی خود پیرامون حل و فصل تمامی مسائل اختلافی باقی مانده‏ ی گذشته و حال را به شورای حکام ارائه خواهد نمود، و فارغ از صلاحیت شورای حکام، کشورهای پنج بعلاوه یک به عنوان اعضای شورای حکام قطعنامه ای را برای اتخاذ اقدامات لازم، با هدف بسته شدن این موضوع، به شورای حکام ارائه خواهند کرد.

 

۴-      تعهدات ایران، به نقشة راه توافق شده با آژانس (که قبل از جمعبندی انجام شده) ارجاع داده شده است. در این نقشة راه آورده شده است:

"آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایران بر روی ساز و کار جداگانه‌ای که به آن‌ها اجازه می‌دهد موضوعات حل‌نشده باقی ‌مانده را، آنطور که در ضمیمه گزارش ۲۰۱۱ مدیر کل (GOV/۲۰۱۱/۶۵) آمده، پاسخ گویند".

۵-     "ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر ساز و کار جداگانه‌ای در خصوص موضوع پارچین توافق کردند".

بررسی:

۱-     تصریح بر حل مسالة ابعاد احتمالی نظامی فعالیت های هسته ای (PMD) و تاکید بر ضرورت بازرسی از هر مکانی که نیاز باشد و درخواست شود، به معنی بازرسی از مراکز نظامیِ مشکوک به فعالیتهای هسته ای است.

۲-     بندهای  ۷۴ و ۷۶ در خواست های بازرسی از هر محل نظامی را تصریح کرده است.

۳-     اگرچه در نقشة راه، آژانس موظف شده است تا پایان سال گزارشی بدهد. اما این به معنی تعهد بر بسته شدن پرونده نیست.

۴-     اتخاذ اقدامات لازم (Taking necessary Action)، یعنی هر دستوری توسط شورای حکام تحت عنوان اقدامات ضروری برای بسته شدن پروندة PMD داده شود، توسط ایران لازم الاجرا خواهد بود. حتی مصاحبه با اشخاص یا هر نوع بازدید از هر جائی.

۵-     توافق بر سر بازدید از پارچین، یک نمونه از بازدید از مراکز نظامی است.

۶-     سخنان آقای اوباما و جان کری بعد از جمعبندی وین، برداشت فوق را تایید میکند. اوباما میگوید:

"در نتیجه این توافق بازرسان خواهند توانست به هر مکان مشکوک در داخل ایران دسترسی داشته باشند. آژانس بین المللی انرژی اتمی مسئول این بازرسی هاست. این آژانس به هر جا و هر زمان که لازم باشد دسترسی خواهد داشت. این شرط دائمی خواهد بود. آژانس همچنین به توافقی با ایران دست یافته است که دسترسی لازم را برای تکمیل تحقیقات خود درباره ابعاد احتمالی نظامی تحقیقات هسته ای ایران در گذشته پیدا خواهد کرد".

جان کری گفته است:

"توافق ایران و آژانس برای پاسخ دادن به مسئله ابعاد احتمالی نظامی، تهران را ملزم می کند که ظرف سه ماه به سوالات درباره پی ام دی پاسخ دهد و این برای کاهش تحریم ها ضروری و بنیادین است و تا زمانیکه ایران توافق را اجرا نکند، تحریم ها علیه این کشور لغو نخواهد شد".

۷-     بازرسی از مراکز نظامی یعنی نزدیک شدن ایران به جنگ. جان ارنست، سخنگوی کاخ سفید پس از توافق وین گفته است: "به لطف رژیم بازرسی ها، حمله نظامی به ایران هدفمندتر خواهد بود...پس از توافق نیز گزینه های متعددی چون بازگشت تحریمها و استفاده از گزینة نظامی را در اختیار داریم".

ه‌-     شناسائی حق غنی سازی

 

بند ۴ مقدمه: "اجرای موفقیت آمیز این برجام ایران را قادر خواهد کرد تا به طور کامل حق خود بر انرژی هسته‌ای جهت مقاصد صلح آمیز را طبق مواد ذیربط معاهده عدم اشاعه هسته‌ای و همسو با تعهداتش در آن سند استیفاء کند و در نتیجه با برنامه هسته‌ای ایران همچون برنامه هر دولت دیگر غیر دارنده سلاح‌های هسته‌ای عضو معاهده عدم اشاعه رفتار خواهد شد."

Successful implementation of this JCPOA will enable Iran to fully enjoy its right to nuclear energy for peaceful purposes under the relevant articles of the nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT) in line with its obligations therein, and the Iranian nuclear programme will be treated in the same manner as that of any other non-nuclear-weapon state party to the NPT.

بررسی:

مفاد توافق می گوید که فقط پس از اجرای موفقیت آمیز این توافقنامه (که ۱۰ سال طول خواهد کشید)، ایران میتواند مانند سایر کشورهای عضو NPT ، حق استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای ( و نه حق غنی سازی) را داشته باشد. امروز این توافق بصورت حقوقی حق غنی سازی برای ایران قائل نیست اگرچه اجازه داده است تعدادی سانتریفیوی کهنه داشته باشیم.

۵-۲   محدودیت های زمانی:

الف- عدم پذیرش محدودیتهای بلند مدت (۱۰ و ۱۲ ساله و بیشتر)

 

بند ۱۴ مقدمه: "این قطعنامه شورای امنیت، همچنین لغو تمامی مفاد وضع شده وفق قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت از روز اجرا، ایجاد برخی محدودیت‌های خاص و خاتمه بررسی موضوع هسته‌ای ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل ۱۰ سال پس از روز توافق برجام را مقرر خواهد کرد".

 

This UN Security Council resolution will also provide for the termination on Implementation Day of provisions imposed under previous resolutions; establishment of specific restrictions; and conclusion of consideration of the Iran nuclear issue by the UN Security Council ۱۰ years after the Adoption Day.

بررسی:

تاکید بر ۱۰ سال تا خاتمة محدودیتها، مخالف معیارهای نظام است.

ب‌-  مخالفت با زمانهای ۱۵ و ۲۵ ساله برای اتمام برخی موضوعات

 

-         بند ۵ بخش A : "ایران بر اساس برنامه بلندمدت خود، برای ۱۵ سال، فعالیت‌های مرتبط با غنی‏ سازی اورانیوم، از جمله تحقیق و توسعه‏ تحت نظارت پادمانی خود را صرفاً در تاسیسات غنی‏ سازی نطنز انجام خواهد داد، سطح غنی‏ سازی اورانیوم خود را تا سقف ۶۷/۳ درصد نگه خواهد داشت، و در فردو، از هرگونه غنی‏ سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی‏ سازی اورانیوم و از نگاهداری هرگونه مواد شکافت‏ پذیر خودداری خواهد ورزید". 

-         "طی این مدت پانزده سال و همچنان که ایران به طور تدریجی به سمت رسیدن به استانداردهای بین‏‌المللی کیفیت برای سوخت تولیدی در ایران حرکت می‏‌کند، ذخایر اورانیوم خود را ...."

-         بند ۱۵ بخش C : "ایران به آژانس اجازه خواهد داد که بر اجرای اقدامات داوطلبانه فوق الذکر برای دوره‌های زمانی مربوطه و نیز اجرای تدابیر شفافیت ساز به شرح مندرج در این برجام و پیوست‌های آن نظارت کند. این اقدامات شامل: حضور بلندمدت آژانس در ایران؛ نظارت آژانس بر کنسانتره سنگ معدن اورانیوم تولیدی توسط ایران در همه کارخانه‌های تغلیظ سنگ معدن اورانیوم به مدت ۲۵ سال؛ نظارت و مراقبت در مورد روتورزها و بیلوزهای سانتریفیوژ به مدت ۲۰ سال؛ استفاده از فنآوری‌های مدرن تائید شده و گواهی شده توسط آژانس از جمله دستگاه سنجش میزان غنی‏ سازی به صورت مستقیم و مهر و موم‌های الکترونیک و یک سازوکار قابل اتکا برای اطمینان از رفع سریع نگرانی‌های آژانس در زمینه دسترسی به مدت ۱۵ سال، به شرح مندرج در پیوست۱ ".

-         "ایران به مدت ۱۵ سال وارد بازفرآوری یا ساخت تاسیسات قادر به بازفرآوری سوخت مصرفی، یا فعالیت‌های تحقیق و توسعه‏ بازفرآوری که منتج به ایجاد قابلیت بازفرآوری سوخت مصرفی شود، نشده و پس از این مدت نیزتصمیم (Entend)  اما ترجمه وزارت خارجه قصد است) به چنین کاری را ندارد."( ترجمة وزارت خارجه قصد  بجای تصمیم است.)

 

بررسی:

۱-     تخلف از خط قرمز واضح بوده و نیاز به توضیح بیشتری نیست. زمانهای ۱۵، ۲۰ و ۲۵ سال در موارد متعدد در بحث نظارت و محدودیت های عملیاتی تصریح شده است.

۲-     در برخی موارد مثل بحث باز فراوری، تصریح شده است که ایران تصمیمی به انجام در آینده را ندارد. یعنی تا ابد تصمیم ندارد!

۵-۳    تحریمها

الف- لغو کلیه تحریمهای اقتصادی، مالی و بانکی  

 

بند ۵  مقدمه: "این برجام موجب برداشته شدن جامع کلیه تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌های چندجانبه و ملی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران و نیز شامل گام‌هایی برای ایجاد دسترسی در حوزه‌های تجارت، فناوری، مالی و انرژی خواهد شد".

 

This JCPOA will produce the comprehensive lifting of all UN Security Council sanctions as well as multilateral and national sanctions related to Iran’s nuclear programme, including steps on access in areas of trade, technology, finance and energy.

 

بررسی:

۱-     برجام فقط تحریمهای مربوط به برنامة هسته ای را در بر دارد و نه کل تحریمها را.

۲-     تحریمهای هسته ای بخش اندکی از کل تحریمها میباشد. مثلا در آمریکا از ۲۸ قانون مربوط به تحریمها فقط ۵ قانون مربوط به موارد هسته ای بوده و بقیه ترکیبی است.

۳-     درنتیجه، تمام این تلاشها در صورت موفقیت، به گشایش اندک اقتصادی منجر خواهد شد. جزئیات این موضوع بصورت مفصل در رسانه ها بحث شده است.

 

ب‌-   لغو و  نه تعلیق یا توقفِ اجرا

 

-        بند ۳۱ بخش تحریم: "منطبق با زمان بندی مشخص شده در پیوست ۵، اتحادیه اروپایی و دولتهای عضو آن اجرای (Implementation) اقدامات قابل اعمال نسبت .... را متوقف خواهد کرد. منطبق با زمان بندی تعیین شده در پیوست ۵، ایالات متحده برخی نهادها و افراد موردنظر را از فهرست SDN و برخی نهادها و افراد مورد نظر را از فهرست Foreign Sanctions Evaders خارج خواهد کرد که تفصیل آن در پیوست ۲ و ملحقات آن آمده است"

-         بند ۲۱ بخش تحریم: "ایالات متحده منطبق با این برجام اعمال تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ را با اثربخشی همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شده‏ مرتبط با هسته‏‌ای توسط ایران به نحو مشخص شده در پیوست ۵، که توسط آژانس راستی آزمایی شده باشد، متوقف ساخته (Cease) و به این توقف ادامه خواهد داد"

-         بند ۲۴ بخش تحریم: "اتحادیه اروپایی، کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه و نیز ایالات متحده فهرست کامل و جامعی از تحریم‌ها یا اقدامات محدودیت ساز مرتبط با هسته‏‌ای را مشخص می‏‌کنند و آنها را منطبق با پیوست ۵ برخواهد داشت (Lift)."

-         بند ۲۵ بخش تحریم: "چنانچه قانونی در سطح ایالتی یا محلی در ایالات متحده مانع از اجرای لغو تحریم‏‌های مشخص شده در این برجام شود، .... ایالات متحده به طور فعال، مقامات در سطح ایالتی یا محلی را تشویق خواهد کرد که تغییرات در سیاست ایالات متحده منعکس شده در لغو تحریم‏‌های وفق این برجام را در نظر داشته و از اقداماتی که با این تغییر در سیاست همخوانی ندارد، خودداری کنند".

-         بند ۲۲ بخش تحریم: "هشت سال پس از روز توافق، یا در زمانی که آژانس به نتیجه گیری گسترده‌تر خود مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای در ایران در فعالیت‌های صلح آمیز باقی می‌ماند، هرکدام که زودتر باشد، ایالات متحده اقدام قانونی مقتضی را برای لغو، یا تغییر به منظور اجرایی کردن لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ در خصوص دستیابی به اقلام و خدمات مرتبط با هسته‌ای برای فعالیت‌های هسته‌ای مندرج در این برجام، منطبق با رویکرد ایالات متحده نسبت به سایر دولت‌های غیردارنده‏ سلاح هسته‌ای تحت معاهده عدم اشاعه پی خواهد گرفت".

 

بررسی:

۱-     برجام موجب لغو تحریمها یعنی لغو حقوقی کلیه قوانین نمی شود بلکه فقط فعلاً برداشته میشود.

۲-     دولت آمریکا حتی نسبت به تحریمهای ایالات هم تعهدی نمیدهد و تنها آنها را تشویق (Encourage) به اجرای توفق میکند!!

۳-     تحریمهای سازمان ملل، اروپا و آمریکا بعد از راستی آزمائی فقط تعلیق یا برداشته (Lift) میشود نه لغو در هنگام امضای توافق.

۴-      همانگونه که ملاحظه میشود، صحبتی از لغو تحریمها از ابتدا مطرح نبوده و با استفاده از کلماتی مانند توقف (Cease)، برداشتن، توقف اجرا و... با موضوع برخورد کرده اند. لذا عبور از خط قرمز کاملا واضح است.

۵-     جالب است که در ترجمة وزارت خارجه، تمام کلمات فوق، لغو ترجمه شده است.

۶-     یک خطای بزرگ حقوقی در موارد فوق وجود دارد و آن این نکته است که به آژانس ماموریت داده شده تا در بررسی گسترده تر، تایید کند که تمام مواد ایران در فعالیتهای صلح آمیز هسته ای باقی خواهد ماند. موردی که ۳۰ سال طول کشید تا به ژاپن چنین تاییدیه ای داده شود.

 

ج‌-   لغو تحریمها هنگام امضای موافقتنامه ( نه مرحله ای، نه بعداً) و سایر تحریمها در فواصل معقول و منوط نشدن لغو تحریمها به اجرای تعهدات ایران

 

-         بند ۱۸ بخش تحریمها: "قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که .... همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شده‏ مرتبط با هسته‌ای توسط ایران، راستی‏ آزمایی شده‏ توسط آژانس، به نحو مشخص شده در پیوست ۵ لغو خواهد کرد".

-         بند ۱۹ بخش تحریم: "اتحادیه اروپایی همه مفاد «مقررات اتحادیه اروپایی» را....که توسط آژانس راستی آزمایی شده باشد، لغو (تعلیق) خواهد کرد."

-         بند ۲۰ بخش تحریم: "اتحادیه اروپایی ۸ سال پس از روز توافق برجام یا زمانی که آژانس به نتیجه‏ گیری گسترده‏‌تر رسیده باشد که تمام مواد هسته‌ای در ایران در فعالیت‌های صلح آمیز باقی می‌ماند، هرکدام که زودتر حاصل شود، تمامی مفاد «مقررات اتحادیه اروپایی» را که تحریم‌های مرتبط با عدم اشاعه را اجرایی می‌سازد، از جمله فهرست‌های اسامی، لغو خواهد کرد".

-         بند ۲۱ بخش تحریم: "ایالات متحده منطبق با این برجام اعمال تحریم‌های مشخص شده در پیوست ۲ را با اثربخشی همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شده‏ مرتبط با هسته‏‌ای توسط ایران به نحو مشخص شده در پیوست ۵، که توسط آژانس راستی آزمایی شده باشد، متوقف ساخته (Cease) و به این توقف ادامه خواهد داد".

-         بند ۳۱ بخش تحریمها: "منطبق با زمان بندی مشخص شده در پیوست ۵، اتحادیه اروپایی و دولتهای عضو آن اجرای اقدامات قابل اعمال نسبت به افراد و نهادهای فهرست شده، از جمله بانک مرکزی ایران و سایر بانک‌ها و موسسات مالی ایرانی را به نحو تفصیل یافته در پیوست ۲ و ملحقات آن اجرای تحریمها را متوقف خواهد کرد. منطبق با زمان بندی تعیین شده در پیوست ۵، ایالات متحده برخی نهادها و افراد موردنظر را از فهرست SDN و برخی نهادها و افراد مورد نظر را از فهرست Foreign Sanctions Evaders خارج خواهد کرد که تفصیل آن در پیوست ۲ و ملحقات آن آمده است".

-          قبول بازگشت پذیری تحریمها:  "ایران موافقت کرد در صورت عدم اجرای توافقنامه فراگیر با کشورهای ۱+۵  تحریم های بین المللی طی مدت ۶۵ روز از سر گرفته شوند".

-         بند ۱۷ بخش C: "ایران با کانال خریدی که جزئیات آن در این برجام، به شرح مندرج در پیوست ۵، آمده و مورد تایید قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل خواهد بود همکاری کرده و مطابق آن عمل خواهد کرد".

 

بررسی:

۱-     هرگونه عملیات مربوط به تعلیق، توقف، توقف اجرا، فقط بعد از راستی آزمائی است و نه همزمان با امضای توافق.

۲-     جالب است که در لوزان، لغو تحریمهای هسته ای بدون راستی آزمائی بوده و در وین راستی آزمائی اضافه شده است.

۳-     تحریمهای اروپا و آمریکا بعد از ۸ سال یا تایید آژانس که تمام مواد هسته ای ایران در فعالیتهای صلح آمیز باقی خواهد ماند لغو میشود.

۴-     تعهدات طرف مقابل در مورد تحریمها برگشت پذیر است و ما اینرا تصریحاً در قطعنامه قبول کرده ایم ( در بخش بازگشت پذیری اشاره میشود).

۵-      برای خرید اقلامِ با کاربرد دوگانه، بایستی از یک کمیسیون اجازه بگیریم. یعنی هزاران خرید باید در صف بررسی بمانند. این موضوع به معنی اضافه شدن تحریمهای جدید میباشد که قبلا نبوده است.

۵-۴   ادامة کار تحقیق و توسعه و عدم پذیرش محدودیت

 

-         بند ۳ بخش A : "تحقیق و توسعه غنی‏ سازی ایران با اورانیوم برای مدت ۱۰ سال شامل صرفاً ماشین‌های IR-۴، IR-۵، IR-۶ و IR-۸ به نحو تشریح شده در پیوست ۱ خواهد بود".

-         "ایران به نحو مشخص شده در پیوست یک در سایر فناوری‏‌های جداسازی ایزوتوپ برای غنی‏ سازی اورانیوم وارد نخواهد شد."

-         "ایران به تست دستگاه‏‌های IR-۶ و IR-۸ ادامه خواهد داد و در میانه سال نهم، تست تا سی دستگاه ماشین IR-۶ و IR-۸ را به نحو مشخص شده در پیوست ۱ آغاز خواهد کرد".

-         بند ۴ بخش A : "از پایان سال هشتم و به نحو مندرج در پیوست ۱، ایران آغاز به ساخت تعداد مورد توافقی از دستگاه‌های سانتریفیوژ IR-۶ و IR-۸ بدون روتورز کرده و تمامی دستگاه‌های تولید شده را در نطنز، تا زمانی که بر اساس برنامه بلندمدت ایران مورد نیاز واقع شوند، تحت نظارت مستمر آژانس انبار خواهد کرد".

-         بند ۵ بخش A : "ایران بر اساس برنامه بلند مدت خود، برای ۱۵ سال، ... در فردو، از هرگونه غنی‏ سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه غنی‏ سازی اورانیوم و ..... خودداری خواهد ورزید". 

-         بند ۱۶ بخش C : "ایران به فعالیت‌هایی که به توسعه تجهیزات انفجاری هسته‌ای می‌تواند منجر شود، شامل فعالیت‌های متالورژی اورانیوم و پلوتونیوم به نحو مشخص شده در پیوست ۱، از جمله در سطح تحقیق و توسعه، مبادرت نخواهد کرد".

-         بند ۳۲ بخش G: "فقط تستهای مکانیکی بر روی دو دستگاه از هر نوع از سانتریفیوژهای IR-۲m,IR-۴,IR-۵,IR-۶, IR-۶s, IR-۷ , IR۸ انجام خواهد شد".

Mechanical testing on up to two single centrifuges for each type will be carried out only on the IR-۲m, IR-۴, IR-۵, IR-۶, IR-۶s, IR-۷ and IR-۸.

 

-         بندهای ۳۳ تا ۴۳ بصورت خلاصه میگوید:

 

"امکان ادامة کار با آبشار ۱۶۴ تائی از نوع  IR-۲m  وIR-۴  تا نوامبر ۲۰۱۵، ادامة تست IR-۴ تا ۱۰ ماشین برای ۱۰ سال! اماکن تست فقط یک عدد IR-۵ در طول ۱۰ سال، تست فقط یک عدد IR-۶ و یک عدد IR-۸ شروع تست تا ۳۰ عدد یک سال و نیم قبل از ده سال! و....."

 

بررسی:

 

اصولاً یک پروسة تحقیق و آزمایش بر روی یک نوع سانتریفیوژ، نیاز به حداقل یک آبشار متشکل از ۱۶۴ سانتریفیوژ دارد. برای رسیدن به این ۱۶۴ عدد، ابتدا یک نمونه، سپس ۹ نمونه با تزریق مواد (نه خشک و و نه فقط تست سرد و مکانیکی)، سپس ۲۰ نمونه، بعد ۹۰ نمونه و در نهایت یک آبشار با ۱۶۴ نمونه تست میشود. ساخت و تست و گذراندن این روند خود نیاز به چند سال کار دارد. اما آنچه که در متن برجام اجازه داده شده است بصورت زیر است:

۱-     هم اکنون ایران ۱۰۰۸ عدد IR-۲m وجود دارد که مراحل تست را پشت سر گذاشته است. در متن آمده است که تا ۳۰ نوامبر فرصت تست آنها است! بذل و بخشش برای اجرای تست یک آبشار تا نوامبر امسال بی معنی است.  این موضوع برای IR-۴ نیز تکرار شده و تا ۳۰ نوامبر ۲۰۱۵ فرصت داده اند. درست مشابه IR-۲m تعداد سانتریفیوژهای IR-۴ نیز به اندازة کافی موجود است. لذا فقط دو پاراگراف را برای بی خبران پر کرده اند.

۲-     تا ۸ سال فقط می توانیم فقط یک عدد IR-۸ ، یک عدد IR-۵ ، یک عدد IR-۶ تست کنیم!

۳-     تستهای فوق فقط مکانیکی است! یعنی تست سرد و هیچ موادی هم به آن تزریق نمی شود!

۴-      از پایان سال هشتم اجازه داده شده است که ۳۰ عدد سانتریفیوژ بسازیم اما بدون روتورز!!! یعنی یک اتومبیل بدون موتور. فقط بدنه برای دکور در نمایشگاه!

۵-     برنامة ارائه شده برای تحقیق و توسعه تنها نامی از تحقیق و توسعه دارد. تست یک عدد از هر نوع آنهم فقط اجازة تست مکانیکی و... تنها دکوری از تحقیق و توسعه خواهد داشت و عملاً تبلیغاتی است. بعد از ده سال که دنیا مثل برق پیشرفت کرده است، ما در ابتدای کار هستیم.

(حیف که متن نوشتار فعلی فقط کارشناسی است وگرنه هرچه که میتوانستم به آقایانی که به شعور دانشمندان و فرهیختگان کشور که هیچ، به شعور یک دانشجوی سال اولی نیز توهین میکنند بار میکردم).

۵-۵   حفظ صنعت و دستاوردهای هست های

 الف- حفظ تشکیلاتی مانند«فردو» که دشمن قادر به تخریب آن نیست و برایش غیر قابل دسترسی است.

بند ۶ از بخش A :

-         "ایران تأسیسات فردو را به یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فنآوری تبدیل خواهد کرد.... ۱۰۴۴ ماشین IR-۱ در قالب ۶ آبشار در یک بال در تاسیسات فردو باقی خواهد ماند. دو عدد از این آبشارها به همراه زیرساخت های مربوطه بدون اورانیوم به چرخش ادامه خواهد داد و  از جمله از طریق اصلاح مقتضی زیرساخت‏‌ها، برای تولید ایزوتوپ‏‌های پایدار منتقل خواهد شد. چهار آبشار دیگر به همراه کلیه‏ زیرساخت‏‌های مربوطه به صورت ساکن باقی خواهند ماند. کلیه سانتریفیوژهای دیگر و زیرساخت‏‌های مرتبط با غنی‏ سازی جمع‏ آوری و تحت نظارت مستمر آژانس به نحو مشخص شده در پیوست ۱ انبار خواهد شد."

 

بررسی:

۱-     فردو تبدیل به یک دکور شده است. چرخش دو آبشار بدون اورانیوم و چهار آبشار ساکن یعنی چه؟

۲-     جمع آوری زیر ساختهای ۲۰۰۰ سانتریفیوژ دیگر و انتقال این سانتریفیوژها به انبار روباز نطنز جهت راحتی در بمباران یعنی چه؟

۳-     مرکز هسته ای و فیزیک که نیاز به یک ساختمان معمولی دردانشگاه دارد در زیر زمین با عمق ۶۰ متر یعنی چه؟

 

ب‌-  حفظ رآکتور تحقیقاتی اراک و تاسیسات تولید آب سنگین اراک و باز فرآوری

 

-         بند ۸ بخش B : "ایران مبادرت به باز طراحی و بازساخت یک راکتور تحقیقاتی آب سنگین مدرنیزه شده در اراک بر اساس طراحی اولیه مورد توافق و در قالب یک همکاری بین‌المللی که طراحی نهایی آن را نیز تصدیق خواهد کرد، که با استفاده از سوخت غنی شده تا ۳.۶۷ درصد فعالیت خواهد کرد".

-         بند ۱۰ بخش B: "به مدت ۱۵ سال، راکتور آب سنگین دیگر یا انباشت آب سنگین در ایران نخواهد بود. همه آب سنگین اضافی برای صادرات در بازارهای بین‏‌المللی عرضه خواهد شد."

-         بند ۱۲ بخش B: "ایران به مدت ۱۵ سال وارد بازفرآوری یا ساخت تاسیسات قادر به بازفرآوری سوخت مصرفی، یا فعالیت‌های تحقیق و توسعه‏ بازفرآوری که منتج به ایجاد قابلیت بازفرآوری سوخت مصرفی شود، نشده و پس از این مدت نیز قصد چنین کاری را ندارد".

-         بخش راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک در ضمیمة یک: "کاهش قدرت به ۲۰ مگاوات، حذف قلب رآکتور فعلی و نابودی آن بصورتی که مجدداً قابل استفاده نباشد"،

-          ارائة مشخصات فنی خاص و پیشنهاد تعیین یک کارگروه برای کمک به ایران که خود مسولیت طراحی و ساخت را بر اساس طراحی پایة ضمیمه شده به عهده خواهد داشت.

-          

بررسی:

۱-     رآکتور آب سنگین اراک با پیشرفت ۵/۸۹ درصد در قبل از توافق ژنو، دوسال است که تعطیل شده است.

۲-     هیچ تضمین، زمانیندی  وساز و کار مشخصی برای باز طراحی و باز ساخت آن وجود ندارد. پیشنهاد ایجاد کارگروه بدون تعهد همکاریِ قطعی ارائه شده است. ممکن است ۱۰ سال هم طول بکشد. به عبارت دیگر باید با داشتن رآکتور آب سنگین خداحافظی کرد.

۳-     قلب راکتور فعلی نابود می شود.

۴-     مشخصات فنی یا پارامترهای طراحی پایة ارائه شده بایستی توسط متخصصین دقیقاً بررسی شود. استفاده از سوخت غنی شدة ۶۷/۳  درصد به معنی اینست که راکتور آب سبک است و تمام نوشته ها بازی با کلمات است. آنچه که بنظر میرسد اینست که مشابه این طراحی فعلا وجود ندارد و ممکن است سالها بعد بگویند جواب نمی دهد.

۵-     تا ۱۵ سال هیچ راکتور آب سنگین دیگری نمیتوانیم داشته باشیم.

۶-     تجهیزات تولید آب سنگین فعلی هیچ استفاده ای در راکتور بازطراحی شده نخواهد داشت لذا بصورت دکور و حداکثر فقط برای فروش آب سنگین به دنیا باقی خواهد ماند.

 

ج‌-   حفظ تشکیلات نطنز برای غنی سازی صنعتی

 

-         بند ۲ بخش هسته ای: "ایران، در ۱۰ سال آغاز به از رده خارج کردن سانتریفیوژهای IR-۱ خود خواهد کرد. طی این دوره، ایران ظرفیت غنی‏ سازی خود در نظنز را حداکثر تا ظرفیت غنی‏ سازی اورانیوم تعداد ۵۰۶۰ سانتریفیوژ IR-۱ نصب شده نگه خواهد داشت."

-         "سانتریفیوژهای اضافی و زیرساخت‏‌های غنی‏ سازی مربوطه در نطنز تحت نظارت مستمر آژانس به نحو مشروح در پیوست ۱ انبار خواهد شد".

-         بند ۵ مقدمه:  "ایران بر اساس برنامه بلندمدت خود، برای ۱۵ سال، فعالیت‌های مرتبط با غنی‏ سازی اورانیوم، از جمله تحقیق و توسعه‏ تحت نظارت پادمانی خود را صرفاً در تاسیسات غنی‏ سازی نطنز انجام خواهد داد، سطح غنی‏ سازی اورانیوم خود را تا سقف ۶۷/۳ درصد نگه خواهد داشت".

بررسی:

۱-     اگرچه سایت نطنز بعنوان تنها سایت غنی سازی باقی می ماند اما چند محدودیت خواهد داشت:

الف: تعداد سانتریفیوژهای نصب شده از ۱۶۰۰۰ به ۵۰۰۰ کاهش می یابد.

ب: سانتریفیوژهای پیشرفته فعلی (۱۰۰۸ سانتریفیوژ IR-۲m) جمع خواهد شد وفقط نسل قدیمی و عقب افتاده کار خواهد کرد

ج: زیر ساختهای تمام ۱۱۰۰۰ سانتریفیوژ از جا کنده و نابود خواهد شد.

د: با وجود حفظ سقف ۳۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده، چرخش سانتریفیوژها جنبة تشریفاتی خواهد داشت.

ه: این روند به مدت ۱۵ سال ادامه خواهد داشت.

۵-۶   غنی سازی

 

 الف- تأمین نیاز قطعی کشور در زمینه ظرفیت غنی‌سازی به میزان ۱۹۰ هزار سو.

 

-         بند ۲۷ ظرفیت غنی سازی: "ایران به مدت ۱۰ سال ظرفیت غنی سازی خود را در حد ۵۰۶۰ ماشین سانتریفیوژ IR-۱ و در ۳۰ زنجیره با چیدمان فعلی در واحد های در حال تولید سایت نطنز (FEP)حفظ خواهد کرد".

بررسی:

۱-     باقی ماندن ۵۰۶۰ سانتریفیوژ از نوع IR-۱ به معنی ظرفیت ۵۰۰۰ سو میباشد که در مقابل ۱۹۰۰۰۰ سو در حد نمایشی تلقی میشود.

۲-     قرار بود تا اصولا راجع به میزان غنی سازی خودمان تصمیم بگیریم نه دشمن، اما متن توافق ژنو ایران را مجبور کرد تا در مورد سقف غنی سازی تسلیم طرف مقابل گردد.

 

ب‌-  عدم کاهش ذخیره و خارج نشدن موارد غنی سازی شده از کشور

بند ۷ بخش A :

-         "طی این مدت پانزده سال و ...، ذخایر اورانیوم خود را به ۳۰۰ کیلوگرم هگزافلوراید اورانیوم غنی شده تا ۶۷/۳ درصد یا معادل آن در سایر اشکال شیمیایی محدود خواهد کرد. مقادیر اضافه بر این میزان بر اساس قیمت‏‌های بین‏‌المللی و در عوض دریافت هگزافلوارید اورانیوم طبیعی تحویل داده شده به ایران، به فروش رسیده و به خریدار بین‏‌المللی تحویل داده خواهد شد،

-         کلیه اکسید اورانیوم باقی مانده غنی شده بین ۵ تا ۲۰ درصد به منظور استفاده در راکتور تحقیقاتی تهران به سوخت تبدیل خواهد شد."

 

بررسی:

۱-     کاهش ذخائر مواد غنی شده به معنی اینست که همان ۵۰۰۰ سانتریفیوژ نطنز هم بصورت نمایشی در حال چرخش بوده و سوختی که تولید میشود فقط برای فروش است. یعنی ما حداکثر یک صنعت هسته ای با بهره وری کم و آنهم برای صادرات و آنهم با مقادیر اندک داریم.

 

۲-     کاهش ذخائر، یعنی ما اصلا برای سرگرمی و نمایش سایتهای غنی سازی راه انداخته ایم.

۵-۷           بازگشت پذیری

الف- بازگشت پذیر بودن تعهدات ایران

 

در مقاله ای تحت عنوان "خط قرمزی بنام بازگشت ناپذیری، آیا ایران در لوزان تعهدات بازگشت ناپذیر داده است"، ۳۷  مورد از موارد بازگشت ناپذیری که ایران در زمین های حقوقی، سیاسی- امنیتی، فنی- تجهیزاتی، علمی-تحقیقاتی و نیروی انسانی داده است برشمردیم. با کمال تاسف، در توافق جامع تمام آن موارد به جای خود باقیست. برخی از این موارد به شرح زیر است:

۱-     قبول عدم حقوق در چهارچوب NPT و تایید عمل در چهارچوب توافق ژنو و اکنون توافق جامع

۲-     تایید تلویحی قانونی بودن قطعنامه های سازمان ملل تحت عنوان قبول ارضای همة آنها

۳-     به رسمیت شناختن و قانونی پنداشتن بلوکه شدن پولهای دزدیده شده از ایران در بانکهای بین المللی

۴-     قبول و به رسمیت شناختن کلیه تحریمهای بین المللی در زمینه های غیر هسته ای (تروریسم، حقوق بشر، نظامی و ...) با پذیرش لغو فقط تحریمهای هسته ای

۵-     به رسمیت شناختن اصل وجود نگرانی و ضرورت اعتماد سازی برای دشمن. لذا قبول راستی آزمائی و سپس تعلیق یا لغو تحریمها

۶-     از بین بردن کلیة اورانیومهای غنی شده در سطح ۲۰%.

۷-     تعطیلی رسمی پروسة باز فرآوری

۸-     اخراج اغلب دانشمندان و پیشکسوتان هسته ای (سیاست اعمالی)

۹-     منحل کردن بسیاری از شرکتهای قدرتمند همکار در مسائل هسته ای (سیاست اعمالی)

۱۰-  حذف و بیکار کردن و عملا اسقاط ۱۴۰۰۰ سانتریفیوژ (شامل ۱۰۰۰ سانتریفیوژ باقی ماندة بیکار در فردو) به مدت ۱۵ سال. تجهیزاتی که اگر به مدت چند سال کار نکند، خود بخود غیر قابل بازیابی میشود.

۱۱-  عدم تولید سوخت با غنای بالای ۶۷/۳ %  و انجام ساز و کارهای فیزیکی جهت جلوگیری از عدم افزایش غنی سازی

۱۲-  کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده به سطح ۳۰۰ کیلو گرم

۱۳-  تبدیل تاسیسات فردو بصورتی که حداقل برای ۱۵ سال دیگر برای غنی سازی بکار نرود و از بین بردن زیر ساختهای ۲۰۰۰ سانتریفیوژ

۱۴-  از بین بردن زیر ساختهای ده هزار سانتریفیوژ در نطنز

۱۵-  حذف واز جا کندن کلیه سانتریفیوژهای پیشرفته و کار فقط با همان نسل اول (مدل قدیمی و از رده خارج شده در جهان) در همان تعداد محدود توافق شده (۵۰۶۰ عدد).

۱۶-  بازرسی ها به کلیة زنجیرة تامین گسترش می یابد (همه اطلاعات و عملیات از صفر تا صد زیر نظر دشمنان قرار می گیرد).

۱۷-  بازرسی ها به معادن، کارخانة اورانیوم به مدت ۲۵ سال و پایگاههای ساخت سانتریفیوژ (که متوقف خواهند شد) به مدت ۲۰ سال گسترش خواهد یافت و اطلاعات کامل دست دشمن است.

۱۸-  تعطیلی راکتور اراک و اجازه برای باز طراحی آن (که البته طراحی آن سالها طول خواهد کشید و معلوم نیست کی و چگونه  ساخته خواهد شد و اگر همه چیز درست باشد چه چیزی از آب در خواهد آمد!!).

۱۹-  هسته اصلی راکتور فعلی اراک  نابود می شود.

 

ب- بسته بودن راه نقض عهد طرف مقابل:

 

در مقابل تمام تعهدات بازگشت ناپذیر ایران در متن توافق شده، متاسفانه در متن قطعنامة سازمان ملل، اختیاراتی به طرف های مقابل داده شده که با کوچکترین بهانه ای، تمام تحریمهای نیم بندی که قرار بود تعلیق شود نیز به حالت اولیه بر میگردد.

به زبان ساده، با توجه به آنچه در متن برجام و ضمایم آن و همچنین قطعنامه شورای امنیت آمده است، روند بازگشت تحریم‌ها به این نحو است که اگر یکی از اعضای ۱+۵ ادعا کند که ایران مفاد توافق را نقض کرده است، می‌تواند آن را ابتدا به کمیسیون مشترکی که از ۸ عضو (ایران، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس، آلمان و اتحادیه اروپا) تشکیل شده ببرد. در صورتی که این مسئله، در این کمیسیون که با توجه به ترکیب اعضا، طرف غربی همواره در آن اکثریت را در اختیار دارد، حل نشد، این مسئله به اطلاع شورای امنیت سازمان ملل می‌رسد.

از زمان اعلام «مورد جدی عدم انطباق» اقدامات ایران با مفاد توافق وین، شورای امنیت ظرف نهایتا ۳۰ روز به درخواست یک عضو یا به ابتکار رئیس شورا تشکیل جلسه می‌دهد و ادامه «لغو» قطعنامه‌های پیشین را به رأی گذاشته می‌شود. اگر در این ۳۰ روز قطعنامه‌ای تصویب نشود، تحریم‌ها به همان نحو که حالا اجرایی هستند، به جای خود خواهند برگشت و اصطلاحا «ماشه» تحریم‌ها عمل خواهد کرد.

 

بند ۱۱ پاراگراف اجرائی قطعنامة شورای امنیت:

" شورای امنیت ذیل بند ۴۱ منشور ملل متحد، تصمیم می‌گیرد که ظرف ۳۰ روز از دریافت تذکر یکی از طرف‌های برجام در مورد موضوعی که یک کشور طرف برجام اعتقاد دارد مصداق عدم اجرای تعهدات ذیل برجام است، ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف ۷ (a) این قطعنامه باید به رأی گذاشته شود، علاوه بر این، تصمیم می‌گیرد که اگر ظرف ۱۰ روز از تذکر اشاره شده در فوق، هیچ‌یک از اعضای شورای امنیت چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای رأی‌گیری ارائه نکرد، آنگاه رئیس شورای امنیت بایستی چنین پیش‌نویس قطعنامه‌ای را ارائه کرده و آن را ظرف ۳۰ روز از زمان تذکر اشاره شده در فوق، به‌ رأی بگذارد و قصد خود را برای در نظر گرفتن دیدگاه‌های کشورهای دخیل در موضوع و هر نظری در مورد موضوع از سوی هیئت مشاور شکل‌گرفته در برجام، ابراز می‌دارد".

بند ۱۲ پاراگراف اجرائی قطعنامة شورای امنیت:

" شورای امنیت ذیل بند ۴۱ منشور ملل متحد، تصمیم می‌گیرد که اگر شورای امنیت یک قطعنامه ذیل پاراگراف ۱۱ برای ادامه اجرای لغو مصرح در پاراگراف ۷ (a) تصویب نکرد، آنگاه در نیمه شب به وقت گرینویچ سی‌امین روز پس از دریافت تذکر اشاره شده در پاراگراف ۱۱ به شورای امنیت، تمام قوانین قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) که بر اساس پاراگراف ۷ (a) لغو شده بود، بایستی به همان نحوی که پیش از تصویب این قطعنامه اعمال می‌شد، اعمال شود و تمهیدات اعلامی در پاراگراف‌های ۷،‌۸ و ۱۶ تا ۲۰ این قطعنامه لغو می‌شوند، مگر آنکه شورای امنیت تصمیمی غیر از این بگیرد".

بررسی:

۱-     این مفاد برای ۱۰ سال بالای سر ایران است.

۲-     متاسفانه، با شناختی که از دشمن وجود دارد، امکان ادعای هر یک ازاعضا وجود دارد. مخصوصا پس ازانجام تمام تعهدات بازگشت ناپذیر ایران و انجام بازرسی ها برای شناسائی اماکن نظامی.

۳-     در متن کلمة Belive یا اعتقاد آمده و نیازی به سند معتبری نیست.

۴-     بر اساس این قطعنامه،، تمام طرفهای ما، هم طرف دعوا هستند وهم قاضی ما

۵-     در مکانیزم ماشه، حق وتو نیز از کلیة کشورها گرفته شده و در صورت عدم اغنا، بصورت اتوماتیک تحریمهای لغو (یا تعلیق) شده بر میگردد

۵-۸   عدم مذاکره در موارد غیر هسته ای

  متاسفانه، علیرغم تذکرات صریح و چندین بارة مقام معظم رهبری، موضوع مسائل موشکی و تسلیحاتی که به قابلیتهای دفاعی و امنیتی ما لطمه میزند در متن قطعنامه آمده است. یکی از شگردهائی که در مذاکرات استفاده شد این بود که این موارد را در طول مذاکرات با سکوت برگزار کرده و تحت عنوان اینکه قطعنامه ای صادر خواهد شد، ظرف دو سه روز، آنچه که دشمنان میخواستند در متن قطعنامه گنجاندند.

الف- عدم اجازه به خدشه به قابلیتهای دفاعی و امنیتی

تحریم تسلیحاتی:

بند  ۵ از بخش بیانیة قطعنامه:

"تمامی کشورها، مشروط به اینکه شورای امنیت پیشاپیش بر مبنایی مورد به مورد، تصمیم به تصویب بگیرد، می‌توانند در این فعالیت‌ها مشارکت داشته و یا اجازه آن را صادر کنند: تأمین، فروش و یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم، هرگونه تانک جنگی، خودروهای رزمی زرهی، سامانه‌های توپخانه‌ای سنگین، هواپیماهای رزمی، بالگردهای تهاجمی، ناوهای جنگی، موشک‌ها و یا سامانه‌های موشکی، مطابق با اهداف "فهرست تسلیحات متعارف سازمان ملل"، یا مواد مرتبط، شامل قطعات یدکی، از داخل و یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیتی‌شان، و یا توسط اتباع آنها و یا افراد تحت حاکمیت آنها، یا با استفاده از هواپیماها و یا کشتی‌های حامل پرچم‌های آنها، اعم از اینکه از قلمروشان نشأت گرفته یا خیر، به ایران، یا برای استفاده در داخل ایران و یا در جهت تأمین منافع ایران، و ارائه آموزش فنی، منابع یا خدمات مالی، پیشنهادات، دیگر خدمات و کمک‌های مرتبط با تأمین، فروش، انتقال، تولید، حفظ و نگهداری و یا استفاده از تسلیحات و مواد مرتبط توصیف شده در این بند فرعی، به ایران توسط اتباع این کشورها و یا از داخل یا از طریق قلمروهای تحت حاکمیتشان.

این بند باید تا مدت ۵ سال پس از "روز پذیرش برجام" و یا تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش تأیید "جمع‌بندی مبسوط" را ارائه دهد، اجرا شود، بسته به اینکه کدام زودتر اتفاق افتد".

بند۶ B :

":بایستی تمهیدات لازم را جهت جلوگیری از تأمین، فروش یا انتقال تسلیحات یا مواد مرتبط از خاک ایران توسط اتباع یا کشتی‌ها و هواپیماهای تحت پرچم خود به عمل آورند، مگر آنکه شورای امنیت سازمان ملل از قبل بر اساس بررسی‌های موردی تصمیم دیگری را اتخاذ کرده باشد. این تمهیدات بایستی صرفنظر از اینکه مبدأ این اقدامات خاک ایران باشد یا خیر، تا پنج سال بعد از «روز پذیرش» برجام، و یا تا تاریخ ارائه گزارشی در تأیید جمع‌بندی مبسوط توسط آژانس بین‌المللی انرژی  هر کدام که زودتر عملی شود  ادامه یابند".    

بند ۷ بیانیه:

"از همه کشورها خواسته می‌شود اجرای کامل برجام را از طریق بازرسی‌ تمام محموله‌ها به و از ایران، در اراضی‌شان از جمله بنادر و فرودگاه‌ها بر اساس اختیارات ملی و قانونی خود و منطبق با قوانین بین‌المللی به خصوص قانون دریا و موافقتنامه‌های بین‌المللی هوانوردی مربوطه و در صورتی که دولت‌ها دلایل متقنی دارند که تصور کنند که آن محموله مواردی را در بر دارد که تامین، فروش، انتقال یا صادرات آن‌ها بر خلاف مجوزهای برجام یا این بیانیه صورت گرفته، تسهیل کنند؛ "

بررسی:

۱-     تقریباً تمام انواع تسلیحات در لیست است.

۲-     خرید فقط برای کاربرد داخلی نبوده و شامل خرید برای منافع ایران ( اما در مکانی غیر از ایران) نیز ممنوع است.

۳-     خرید، فروش و انتقال تسلیحات متعارف ممنوع است. یعنی اگر یک فشنگ به حزب الله یا به یمن دادیم خلاف قطعنامه ای که خودمان بصورت قانونی پذیرفته ایم (قبلا نپذیرفته بودیم) عمل کرده ایم.

۴-     در بند ۷ به همة کشورها اجازه داده شده تا هر محموله ای که تصور کنند نظامی است را تفتیش کنند!

۵-     از همه جالب تر اینست که آژانس انرژی اتمی را مامور تهیة جمع بندی مبسوط کرده است! وظیفة جدیدی خارج از مسائل اتمی به آژانس.

 

تحریم موشکی:

بند ۴ A : " تأمین، فروش و یا انتقال مستقیم یا غیرمستقیم تمامی اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌های برشمرده شده در (S/۲۰۱۵/XXX) [جدیدترین فهرست کنترل فناوری موشکی] و هرگونه اقلام، مواد، تجهیزات، کالاها و فناوری‌هایی که این کشورها تصمیم بگیرند که می‌تواند برای تولید هرگونه سامانه شلیک تسلیحات هسته‌ای مورد استفاده قرار گیرد، از داخل قلمرو تحت حاکمیت آنها، و یا توسط اتباع آنها و یا با استفاده از هواپیماها و یا کشتی‌هایی که پرچم آنها را حمل می‌کنند، به داخل ایران و یا خارج از این کشور، یا برای استفاده در داخل ایران و یا به نفع این کشور، چه این اقلام از قلمرو تحت حاکمیت آنها نشأت گرفته و یا نگرفته باشد".

بررسی:

۱-     بند ۶ B برای این مورد نیز صادق بوده و تامین، فروش یا انتقال توسط ایران به هر شکلی ممنوع است.

۲-     مثل مورد فوق، آژانس انرژی اتمی را مامور تهیه گزارش مبسوط کرده اند.

۳-     بند ۷ در اجازه به  بازرسی تمام محموله های زمینی و دریائی و هوائی معتبر است.

۴-     با این بهانه که این موضوع جزئی از پروژة PMD می باشد، آژانس میخواهد به تمام سایتهای نظامی ما سرک کشیده و امنیت ما را به خطر بیاندازد.

۵-     این بند مجدداً خطر جنگ را افزایش داده و در عوض توان دفاعی ما را نیز در این جنگ کاهش میدهد.

 

ب- عدم ایجاد مانع برای حمایت از مظلومین منطقه

یکی از پارامترهای مهم حمایت از مظلومین منطقه، علاوه بر کمکهای فکری و مستشاری نظامی، کمک به تسلیح خط مقاومت میباشد. با تحریمهای تسلیحاتی و موشکی فوق، ایران دیگر نمی تواند، با توجه به قانونی که خود پذیرفته است، به ایشان کمک کند. یعنی عملاً در صورت اجرا و تبعیت از این قطعنامه، سیاستهای ایران و مانیفست پسا مذاکرات معلق خواهد شد.

۵-۹   تضمین انجام تعهدات طرفهای مقابل، نظارت بر آن و روش حل اختلاف

 

-         بند ۹ مقدمه: "کمیسیون مشترکی متشکل از گروه ۱+۵ و ایران به منظور نظارت بر اجرای این برجام تشکیل خواهد شد و وظایف پیش بینی شده در این برجام را ایفا خواهد کرد. کمیسیون مشترک به موضوعات ناشی از اجرای این برجام رسیدگی کرده و مطابق با مفادی که در پیوست مربوطه شرح داده شده است، عمل خواهد کرد".

-         بند ۳۶ ساز و کار رفع اختلافات: "چنانچه ایران معتقد باشد که هر یک یا کلیه گروه ۱+۵ تعهدات خود را رعایت نکرده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را به منظور حل و فصل به کمیسیون مشترک ارجاع کند؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد که ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد".

-         بند ۳۶ ساز و کار رفع اختلافات: "چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی و یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده و یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ کند که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» بشمار می‌آید".

-         بند ۳۷ سازو کار رفع اختلافات: "شورای امنیت سازمان ملل متحد می‌بایست منطبق با رویه‌های خود در خصوص قطعنامه‌ای برای تداوم لغو تحریم‌ها رای گیری کند. چنانچه قطعنامه فوق الذکر ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ به تصویب نرسد، سپس مفاد قطعنامه‌های سابق شورای امنیت سازمان ملل متحد مجدداً اعمال خواهند شد، مگر اینکه شورای امنیت سازمان ملل متحد به نحو دیگری تصمیم گیری کند".

بررسی:

۱-     تصور بر اینست که تصویب یک قطعنامة واحد در سازمان ملل و لغو تحریمهای هسته ای، کشورهای ۵+۱ را مجبور به تبعیت از این قطعنامه خواهد کرد. در صورتیکه این یک برداشت کاملا اشتباه از ساز و کارهای داخلی آمریکا میباشد. هیچ قانون بین المللی نمی تواند آمریکا را مجبور به اجرا کند مگر اینکه یک قدرت اجرائی بالاتر از آمریکا وجود داشته باشد که ندارد. علت اینکه کشورهای ضعیف مجبور به تبعیت از شورای امنیت هستند اینست که ضمانت اجرائی سازمان ملل، همان قدرت های بزرگ هستند. اگر خودشان نخواهند چه کسی آنها را مجبور میکند؟

۲-     فرض کنیم آمریکا یا اروپا به تعهداتش عمل نکرد، ما به چه کسی مراجعه میکنیم؟ به خودشان؟ یعنی ابتدا به کمیسیون مشترکی که شش نفرشان خودشانند (و حداکثر چین و روسیه رای ممتنع داشته باشد) و اگر نشد به سازمان مللی که باز اکثریت خودشانند. آیا این عاقلانه است؟

 

۵-۱۰                       عدم تایید رسمی قطعنامه های سازمان ملل که تاکنون تصویب شده

 

-         بند  ۱۴ مقدمه:" گروه ۱+۵ پیش‏ نویس قطعنامه‏‌ای تایید کننده‏ این برجام را برای تصویب به شورای امنیت ارائه خواهد کرد".

The E۳+۳ will submit a draft resolution to the UN Security Council endorsing this JCPOA

-         بند  ۱ مقدمه:" این برجام بازتاب یک فرآیند گام به گام بوده و مشتمل بر تکالیف متقابل به نحو مندرج در این سند و پیوست‌های آن می‌باشد که قرار است توسط شورای امنیت مورد تأیید قرار گیرد"

This JCPOA, reflecting a step-by-step approach, includes the reciprocal commitments as laid down in this document and the annexes hereto and is to be endorsed by the United Nations (UN) Security Council.

 

-         بند ۳۴ برنامه اجرائی: "روز نهایی شدن، تاریخی است که در آن مذاکرات این برجام بین گروه ۵+۱ و ایران جمع‏ بندی شده، و بی درنگ به دنبال آن، قطعنامه‏‌ای که این برجام را تایید می‌کند به شورای امنیت سازمان ملل برای تصویب بدون تأخیر تسلیم خواهد شد."

بررسی:

۱-     تاکنون ایران هیچیک از قطعنامه های سازمان ملل را به رسمیت نشناخته است. با رفتن به شورای امنیت، خودمان با دست خودمان همه را پذیرفته و قانونی اعلام کرده ایم.

۲-     بدون اینکه ایران متن توافق شده یا جمع بندی را بپذیرد، سازمان ملل قطعنامة جدیدی را صادر کرده است. اگر متن جمعبندی مورد موافقت ایران قرار نگرفت آیا قطعنامة جدید معتبر است؟ بدیهی است با این عمل و در صورت عدم پذیرش متن توافق وین توسط مراجع قانونی، تنها هزینة جمهوری اسلامی برای مخالفت با توافق وین بیشتر خواهد شد.

 

۵-۱۱                       عدم نفوذ بیگانگان به صنعت هسته ای کشور

 

متاسفانه بر خلاف تبلیغات مطرح که ما میخواهیم از آخرین دستاوردهای علمی جهان در صنعت هسته ای استفاده کنیم، بصورت بسیار مبسوطی به ورود کشورهای خارجی (مخصوصا ۵+۱) به بخش تحقیق و توسعه و همچنین طراحی اراک و سایر زمینه های پژوهشی از جمله رادیو ایزو توپ های صنعتی و دارویی و...علاقه نشان داده اند.

 

علاوه بر بندهای مکرر در متن اصلی، ضمیمة ۳  تحت عنوان همکار یهای صلح آمیز هسته ای، کلاً به ورود همکاران خارجی به مبحث هسته ای می پردازد.

 

بند ۱۳ مقدمه:" اتحادیه اروپایی، کشورهای گروه ۱+۵ و ایران در چارچوب این برجام، به نحو مقتضی در زمینه مصارف صلح آمیز انرژی هسته‏ ای همکاری کرده و در طرح های مربوط به همکاری های هسته ای صلح آمیز که مشترکا توسط  طرفین تعیین می شوند، از جمله از طریق مشارکت آژانس، تعامل خواهند نمود".

 

بند ۶ هسته ای:" ایران تاسیسات فردو را به یک مرکز هسته ای، فیزیک و فن آوری تبدیل خواهد نمود. همکاری بین ‏المللی از جمله به شکل سرمایه‏ گذاری‏ های مشترک علمی در حوزه‏ های تحقیقاتی مورد توافق ایجاد خواهد شد.

بند ۵ راکتور اراک: ایران و گروه کاری همکاری خواهند کرد تا طرح نهایی راکتور مدرن و طراحی آزمایشگاه های مربوط به آن که قرار است توسط ایران انجام گیر".د

 

بند ۳-۳ بخش همکاریهای صلح آمیز:

"بطور مشخص، اعضاء ۱+۵، به منظور توسعه همکاری هسته‌ای با ایران، بطور ویژه، زمینه ¬های زیر را انجام خواهند داد

 راکتورها، سوخت ها و فناوری ها، تاسیسات و فرآیندهای مربوطه

راکتورهای پیشرفته تحقیقاتی و قدرت آب سبک و تاسیسات، فناوری ها و تجهیزات وابسته"

 

بررسی:

کاملاً روشن است که متن برجام، راه را بر روی جاسوسانی که قبلاً برای اطلاع از یک فعالیت تحقیقاتی در صنعت هسته ای آه میکشیدند بصورت قانونی هموار کرده است. در نتیجه، متن از این خط قرمز نیز عبور کرده است.

 

۶-    مقایسه متون با اهداف و رفتار آرمانی و فرامتنی

 

بررسی و مقایسة متون با اهداف فرامتنی به سادگی بخش اول که متن را با خطوط قرمز مقایسه می نمود نخواهد بود. هریک از این سر فصلها نیاز به گزارش و تحلیل مستقلی داشته و شاید هریک نیاز به یک مقالة مستقل داشته باشد. نگارنده قبلاً در سه مورد از موارد اهداف آرمانی، اقدام به ارائة مقاله نموده که هریک در حد نیمی از همین نوشتار پیش رو حجم دارد. بنابراین، برای کاهش حجم این گزارش، ارجاعات لازم به مقالات تدوین شده داده شده و بقیه را برای فرصتی دیگر وا میگذاریم.

 

۱-     دفاع از اقتدار و هیبت جمهوری اسلامی

این موضوع در مقالة مستقلی تحت عنوان "شکستن اقتدار و هیبت بین المللی ایران، اولین نتیجة وادادگی هسته ای" بصورت مشروح توضیح داده شده است.

 

 

۲-     عدم تامین امنیت اسرائیل

این موضوع در مقالة مستقلی تحت عنوان " تعارض مکتب امام خمینی (ره) و مذاکره نیابتی با صهیونیسم برای توافق هسته ای" تشریح شده است.

۳-     عدم مذاکره زیر شبح تهدید

این موضوع در مقالة مستقلی تحت عنوان "مذاکره زیر شبح جنگ نیابتی، چگونه سیاستهای دولت یازدهم ما را به جنگ نزدیک کرد؟" بصورت مفصل بحث شده است.

در همین جا لازم به ذکر است که نه تنها در سه موضوع فوق از خطوط قرمز نظام رد شده و اهداف آرمانیِ انقلاب فراموش شده است، بلکه، نتیجه و دستاورد مذاکرات، که متن آن در بخش قبلی با خطوط قرمز مقایسه گردید، خود بخود نشان میدهد که مسائل و معیارها و اهداف فرامتنی و آرمانی رعایت نشده است.

 

۷-    مقایسه با توافق لوزان:

 

با انتشار متن توافق وین، شاید نیاز چندانی به مقایسه با متن لوزان وجود ندارد. شاید فقط یک دلیل وجود داشته باشد که ما را به مقایسه با فکت شیت آمریکا در لوزان ترغیب کند و آن عدم انتشار فکت شیت ایرانی و اعلام اینکه آمریکائی ها آرزوهای خود را بیان کرده اند و یا این یک توافق نیست و یک چرک نویس است و...

این مقایسه نشان خواهد داد که اگر نسبت به توافق یا بیانیة لوزان امتیازات بیشتری گرفته ایم، سخنان تیم مذاکره کنده صحیح است. در غیر اینصورت، یعنی هرگونه عقب نشینی یا حتی مساوی بودن با فکت شیت آمریکائی، خلاف بودن مطالب اعلامی تیم مذاکره کننده را نشان خواهد داد. همانگونه که در توافق ژنو همه چیز را انکار کردند و بعد ثابت شد که اطلاعات بدست آمده و فکت شیت آمریکائی درست است.

سیاست پنهان کاری و محرمانه نگاه داشتن مفاد توافقات، نتیجه ای جز توافق وین در پی نداشته است.

 

۸-     نتیجه گیری:

 

۱-     از ۸ عنوان خط قرمز رهبری نظام و سه عنوان مربوط به منتقدین که مجموعاً ۱۱ عنوان کلی و ۲۰ موضوع جزئی در  ارتباط با متن میشود، با کمال تاسف حتی یک مورد نیز رعایت نشده است.

۲-     از ۱۰ عنوان مربوط به اهداف و آرمانهای فرامتنی، متاسفانه هیچیک محقق نشده است.

۳-     موارد فوق نشان میدهد که دولت یازدهم، به هیچیک از دستورات رهبری نظام و ولی فقیه توجهی نکرده و درست بر خلاف ایشان، تلاش کرده است با وارونه نشان دادن دستاوردهای خود از طرق مختلف، و اعلام تکراری اینکه همة خطوط قرمز نظام و رهبری رعایت شده است، اقدام به تایید یک توافقی که مصالح کشور را در نظر نگرفته است بنماید.

۴-     در مقایسه با توافق ژنو و لوزان، عقب نشینی های مکرری صورت گرفته است یعنی در هر بار تمدید، امتیازات جدیدی به طرفهای مقابل داده شده است. از ۲۲ مورد مورد مقایسه، ۸ مورد عقب نشینی مشاهده میشود.

۵-     متن تایید شدة توافق وین که اکنون توسط شورای امنیت قانونی شده است، مظهر اتمّ و کاملِ "یک توافق بد" و "یک توافق به هر قیمتی" برای نظام جمهوری اسلامی است.

۶-     برخلاف اهداف چهار گانة اعلام شدة ریاست محترم جمهوری، که در اولین سخنرانی بعد از وین اعلام فرمودند، این متن و متون وابسته به آن، به هیچکدام از آن اهداف دست نیافته است.

-         عدم ادامة توانمندی و فعالیت هسته ای با ایجاد یک دکور و نمایش در تمام جرخة غنی سازی و تحقیق و توسعه

-         عدم رفع تحریمهای ظالمانه و منوط شدن آن به بازرسی از مراکز نظامی و جارو کردن اطلاعات محرمانة نظام آنهم سالها بعد در صورت تایید PMD . ایشان فرموده بودند: "امروز در روز اجرای توافق، تمام تحریمها، حتی موشکی و تسلیحاتی، مالی و بانکی، بیمه ای، و... به طور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق".  در این نوشتار بصورت مستند نشان دادیم که هیچیک از این موارد محقق نشده و بالعکس میباشد.

-         عدم رفع قطعنامه های سازمان ملل و تجمیع قطعنامه های گذشته و قانونی کردن و پذیرفتن تحریمهای تسلیحاتی و موشکی و همچنین قانونی کردن متن غیر متوازنِ وین

-         عدم خروج از فصل هفتم منشور شورای ملل متحد و باقی ماندن زیر بند ۴۱ از همان منشور

 

۷-     با توجه به تاکیدات رهبری معظم مبنی بر نارضایتی از متن توافق که در جملات خطبه های عید فطر با کلماتی مانند چه این متن تایید بشود یا نشود و حالا ببینیم سرانجام این موضوع چه خواهد شد و عدم تبریک و پذیرش تبریک، بعید است چنین متنی که هیچیک از خطوط قرمز، توصیه ها و دستورات نظام را رعایت نکرده است و خسارات سنگینی را نیز تاکنون به کشور وارد کرده است مورد تایید مبادی ذیربط و مجاری قانونی قرار گیرد.

سایر پیوست ها

• ۱ . بررسی تطبیقی جمعبندی وین با خطوط قرمز مصرح نظام در موضوع هسته‎ای.pdf