کاروان زیر سایه خورشید؛ بزرگ‌ترین عملیات فرهنگی جهان اسلام

سید وحید موسویان دبیر جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی خراسان رضوی نوشت:  در سال‌های اخیر و در دهه کرامت و به مناسبت ایام میلاد حضرت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام، و به ابتکار چند جوان مؤمن، برنامه‌ای با رویکرد فرهنگی-مردمی آغاز به کار کرد که زیرسایه خورشید نام گرفت. این برنامه با استفاده از ظرفیت معنوی و جریان‌‌ساز امام رضا علیه‌السلام و آستان مقدسش، از محدوده جغرافیائی حرم مطهر رضوی و مشهد الرضا پا را فراتر گذاشت و تجربه جدید و اثرگذاری را رقم زد.

 

با عنایت حضرت ثامن الححج (ع) و پیگیری مدیران موسسه جوانان آستان قدس رضوی در سالهای اخیر، این "ابر برنامه" فرهنگی توسعه پیدا کرد و از مرزهای ایران فراتر رفت و امروز به دلیل اتصال به وجود مبارک امام رضا (علیه‌السلام) و اتکا به ظرفیت عظیم آستان و حرم مطهر رضوی در حال تبدیل شدن به یک مدل و جریان فرهنگی جدید در عرصه فعالیت فرهنگی بین المللی در افق جهان اسلام است.

 

 

با توجه به اهمیت؛ عظمت؛ دایره اثر گذاری و گستردگی این سلسله و زنجیره برنامه‌ای که زیر سایه معنویت رضوی در حال نورافشانی است و برای قدرشناسی از این حرکت ماندگار و هوشمندانه و به خصوص برای تذکر به فهم عمیق و توجه مجدد به این اقدام برجسته- که ممکن است دست اندرکاران اجرایی آن به دلیل قرار گرفتن در بطن اقدامات اجرائی خود متذکر عظمت، وافق این حرکت و ابعاد آن به طور کامل و از بیرون نباشند- بر آن شدیم که به اختصار و در حد شناخت به شاخص‌ها و ویژگی‌های آن بپردازیم.

 

زیر سایه خورشید:

#دولتی نیست

هرجند در چتر حاکمیت نظام اسلامی تعریف می‌شود اما دولتی نیست و رنگ و بوی اداری ندارد و در ساخت، برنامه ریزی و اجرا شبیه برنامه‌های ویترینی و کاریکاتوری دستگاه‌های تعطیل فرهنگی نیست و حداقل سعی دارد در چاله گزارش دهی و نگاه دستوری نیفتد.

 

**مردمی است

عمده عوامل و مجریان و عناصر کاروان‌های متعدد داوطلبانه و با اشتیاق حضور پیدا می‌کنند. مانند خدام حرم رضوی و البته به جز خدام حرم مطهر بقیه افراد هم واقعاً خادم حضرت‌اند و انصافاً اجرای این حجم از برنامه متعدد و متنوع بدون این رویکرد امکان پذیر نیست. مضافاً به میزبانان و عوامل اصلی برگزار کننده و مجریان برنامه‌ها در شهرها و کشورهای مختلف که همگی در زمره صدها موسسه و تشکل و هیات مردمی هستند.

**معنوی است

رنگ و بوی انسان کامل و عطر آل محمد وعلی (علیهم السلام) را دارد. یعنی مستقیم با قلب‌ها ارتباط می‌گیرد. حاشیه نمی‌رود و دچار تشریفات و حواشی و... در برنامه‌ها نیست. هم تکرار و هم تنوعش ملال آور نیست مثل زیارت که اصیل‌ترین برنامه فرهنگی است. همان معضلی که خیلی از برنامه‌های فرهنگی امروز ما از آن خالی است یعنی از نگاه عامه مردم، خشک و بی روح است.

 

برکت کار برای امام و به نام امام این است که رو به پوچی نمی‌رود و در دلها اثر می‌کند و این همان اثر مغناطیس و جاذبه عینی ولایت و معنویت اهل بیت علیه‌السلام بر جان هاست.

 

**فراگیر است

اکثر برنامه‌های الگو و نشان دار ما امروز در کشور خصوصاً برنامه‌های موفق از نظر زمانی یا مکانی محدودند و تکرار نمی‌شوند و گسترس پیدا نمی‌کنند اما سایه زیر سایه خورشید به مثابه نور حضرت امام رئوف مانند یک شبکه مویرگی به همه استان‌ها و هزاران شهرها و روستاهای رسیده و در ۳۰ کشور و ۳ قاره همزمان عطر افشانی می‌کند.

 

**اجتماعی است

خود را محدود به اجرای برنامه‌های فرهنگی رسمی و معمول و جلسه محور نکرده است. خود را  به منازل شهدا و محله‌های مستضعف‌نشین و منازل معلولین می‌رساند و برای عیادت بیماران آرزومند زیارت امام رئوف، به بیمارستان‌های شهرها و کشورها سر میزند.

 

زیر سایه خورشید به برکت اعتقاد مردم به ساحت مقدس ولی نعمت ایرانیان، واسطه باز کردن گره‌های سخت همانند گذشت اولیای دم از قصاصمی‌شود و از مرهم پرچم رضوی برای اصلاح و التیام زخم‌ها و کینه‌های کهنه بهره می‌گیرد.

 

زیر سایه خورشید به اسم کار فرهنگی به دردهای اجتماعی مردم بی تفاوت نیست. اهل خدمت است و خادمی حضرت را به داخل حرم محدود نمی‌کند.

 

**پویا وجاری است و مجری محور نیست

اغلب برنامه‌های فرهنگی روزمره ما حتی برنامه‌های اثر بخش ما به دلایلی مانند عدم توان ایجاد انگیزه و تأثیر در مخاطب و جذب مخاطب و یا با ادعای نخبگانی بودن و همچنین پر خرج بودن، مشکل محدودیت در تعدد اجرا دارند.

 

زیر سایه خورشید مانند خیلی از محصولات و تولیدات هنری و برنامه‌های خود فاخر پندار مشهور، احتیاج به مترجم ندارد. مخاطب دارد. در هر کجا و در هر سطحی. در حوزه و بیت مراجع تقلید یا دانشگاه و مراکز علمی یا مساجد و حسینیه محلات یا کوچه پس کوچه‌های محله‌های خاکی که مدیران آن شهر و استان و حتی رسانه‌ها احتمالاً تصاویر آن جا را برای اولین بار با پرچم امام رضا علیه‌السلام دیده باشند...

 

در واقع این مدل جدیدی از فعالیت فرهنگی-معنوی مردم پایه است که دغدغه مخاطب و سن و بودجه ندارد. همزمان در کنار آن چندین برنامه بدون احساس تکرار و ملال اجرا می‌شود. متوقف به بنر و تیزر و پوستر برای جذب مخاطب نیست، جاری است؛ یعنی نمی‌نشیند که مخاطب پای برنامه بیاید، خودش به میان مخاطب می‌رود.

 

** بین المللی و فرا ملیتی است

به توفیق الهی و همت و هوشمندی جوانانی که به تدبیر و تلاش آنها این رودخانه بهجت آفرین و پر برکت جاری شده، چند سالی است امتداد این حرکت از مرزهای ایران اسلامی فراتر رفته و راه خود را در کشورهای مسلمان و حتی در بین دلدادگان علی بن موسی الرضا(ع) در کشورهای غیر اسلامی در اروپا و افریقا و ...نیز باز کرده است.

 

نکته قابل توجه اینکه، زیر سایه خورشید با دقت به ابعاد شخصیت تاریخی و الهی هشتمین فرزند پیامبر (ص) در تاریخ اسلام، از ظرفیت وحدت آفرین پرچم امام رضاعلیه‌السلام  به عنوان رمز وحدت و تعامل و گفتگو با فرقه‌ها و مذاهب اهل تسنن بهره برد. در همین دهه کرامت مردم و علمای اهل سنتِ علاقه مند به عترت پیامبر در کشورهای متفاوت از روسیه تا عراق و هندوستان چنان مراسم‌های گرم و خاطره انگیزی برای میلاد آن حضرت بر پا کرده بودند که اگر برای برخی از عناصر متعصب ضد وحدت داخلی بازگو کنید بعید است در تصورشان بگنجد؛ همچنین اضافه کنید دیدارها و جلسات مشترک با مسیحیان و بوداییان و... که نام ایران و احتمالاً مشهد الرضا را شاید تنها از رسانه‌ها شنیده باشند.

قسمت بین المللی این حرکت عظیم جدای آنکه از همه شاخص‌های جشن‌های دهه کرامت در داخل کشور برخوردار است؛ از لطایف و آثار و تنوع بیشتر و جلوه‌های بالاتری نیز برخوردار است.

 

همچنین برنامه‌ریزی و هماهنگی در قالب یک تیم حداکثر  ۵_۶ نفره آن هم در عرصه‌های میدانی و حضور کاروان‌ها در این حجم از برنامه و جلسه و دیدار و گفتگو و ... در بیش از ۲۰ تا ۳۰ کشور دنیا و  بدون درگیر شدن با سرعتگیرهای کنسولی و تشریفات و حاشیه‌های زائد مرسوم، بی نظیر و بی سابقه است. به ویژه از نظر بودجه و اعتبار مالی و در مقایسه با برخی کنفرانس‌های بین المللی و سفرهای خارجی مسئولین و مدیران دولتی.

 

بعد بین المللی این حرکت واقعاً یکی از جلوه‌های عنایت و برکت رضوی است:

• تنوع جغرافیایی از روسیه و شمال اروپا تا شبه قاره هند و قلب آفریقا
• تراکم برنامه در ده‌ها ایالت و استان و شهر در کشورهای هدف و پرهیز از پایتخت محوری
• وحدت‌آفرینی و گفتگو و دیدار با اقوام و ادیان و مذاهب گوناگون
• حضور در متن مردم و استقبال پر شور و چشمگیر و غیر معمول مردم در مواجهه با میهمان خارجی
• بعد علمی و تعامل اندیشه‌ورزانه در جریان حضور کاروان و گفتگو با علما و دانشمندان و نخبگان کشورهای هدف
• مدل جدیدی از سفرهای کاروانی در شعاع فرهنگ میهمان و میزبان و کاهش بسیار تأمل برانگیز هزینه‌های اجرایی برنامه
• رساندن پیام گفتمان ولایت و توحید و بعد معرفت انگیزی و تبلیغ و دعوت به اعتلای کلمه حق و معارف ناب اهل بیت‌(ع) با بهره گیری از محوریت یک اندیشمند و عالم شیعی در بستر حضور کاروان و پرچم رفیع عالم آل محمد (ص) در کشورها
• مهم‌تر از همه، ظرفیت‌سازی برای معرفی ایران و تبیین گفتمان انقلاب اسلامی به عنوان ثمره درخت اسلام ناب و تهییج توده‌های مخاطب به خصوص علاقه مندان به جبهه مقاومت اسلامی به پرچمداری رهبری عزیز انقلاب

 

امروز می‌توانم بگوییم زیر سایه خورشید دیگر یک سلسله برنامه و جشن و مراسم نیست؛ حرکت یک رودخانه عظیم است بر محور نور معنویت و ولایت مولایمان علی بن موسی الرضا (ع) که در حال تبدیل شدن به یک جریان است. به بزرگترین برنامه فرهنگی مردمی جهان اسلام

 

**انقلابی و جهادی است

اما نقطه عطف این کاروان‌های پر تب و تاب جهادی و انقلابی بودن آن است.

نگاهی به ترکیب کاروان‌ها که از عناصر پیر و جوان؛ عالم و دانشجو و فعال فرهنگی و قرآنی در کنار خادمان به ظاهر بازنشسته از کار اداری؛ و مدل سیر کاروانی این جماعت آنهم در یک سفر چند شبانه روزی سنگین و طاقت فرسا و سخت که از صبح سحر تا نیمه شب باید روزانه در چند برنامه حضور یابند خودش دقیقاً یک سفر و اردوی جهادیست و مانند یک جلسه و همایش نیست که مجریان بعد ۲_۳ ساعت اجرا می‌روند برای استراحت

 

این مدل سیار و پرحجم خودش فی نفسه یک حرکت جهادی است با نمک اضافه گرمای تابستان عراق و هند و بنگلادش و خوزستان و هرمزگان

 

زیر سایه خورشید تماماً رنگ و بوی و حس جهادی دارد و نقطه عطف این روحیه انقلابی حضور در جمع رزمندگان جبهه مقاومت و مدافعان حرم در خط مقدم نبرد است. از لبنان و سوریه تا موصل و بیجی

 

حضور در سنگرهایی که بوی خون شهدای تازه پر کشیده‌ای را می‌دهد که عاشق زیارت حرم و گنبد امامشان در مشهد بودند.

 

از این پس هم جوانان زیر سایه ولایت ولی نعمت ایران هر کجا بخواهند از خط قرمزها حفاظت کنند باید مانند پرچم معطر امام ثامنِ ضامن در خط مقدم‌ها حضور پیدا کنند

 

**ارتقاء؛ اصلاح و تکمیل

قطعاً هر برنامه‌ای هرچند موفق و اثربخش از گزند و آفت و آسیب در امان نیست و لذا نیازمند بررسی و ارزیابی برای گسترش و تکمیل است. ابر برنامه جشن‌های زیر سایه خورشید آستان قدس رضوی هم ازین قاعده مستثنا نیست. در این زمینه فهرستی از سرفصل‌های مرتبط را برای تأمل و بررسی یادآور می‌شوم:

 

* دبیرخانه

لزوم باز تعریف مدل مدیریت و ارتباط مداوم با مجریان و مخاطبان و قالب‌های اجرایی به خصوص محصولات فرهنگی در عرصه طراحی و برنامه ریزی و ارزیابی این حرکت عظیم با راه اندازی دبیرخانه دائمی پویا و توانمند و پرتوان و تأمین لوازم آن

 

*توسعه و فراگیری

برنامه ریزی و تمهید جدی برای توسعه  گستره دایره حضور کاروان‌ها به خصوص در بعد جهانی و حضور در بسیاری دیگر از کشورهای دایره ظرفیت و مستعد حضور کاروان رضوی

 

*بوم شناسی فرهنگی مناطق هدف

آسیب شناسی اثر بخشی کاروان‌ها به خصوص در اشکالات مصداقی بوجود آمده در عدم شناخت و تطبیق با خرده فرهنگ‌های بومی و خصوصیات هر منطقه و آداب و خلقیات مثبت و منفی مخاطب هر شهر و کشور (بوم شناسی فرهنگی_مذهبی) به طوریکه بتوان از ظرفیت‌های بالقوه محلی استفاده کرد. این نکته در حوزه‌های تلفیقی مهم‌تر است.

 

*نیروی انسانی

عدم بهره مندی از عناصر غیر توانمند و بی انگیزه؛ که غالباً سالهاست در این کاروان‌ها حضور دارند بویژه در حوزه‌های تخصصی و در کاروان‌های خارج از کشور و به جای آن استفاده از  خیل عشاق فرهنگ رضوی

 

*پیوست هنری رسانه‌ای

تأمل جدی درخصوص تدبیر و طراحی پیوست رسانه‌ای اعم از:

• رسانه‌ای_تبلیغی قبل از دهه کرامت
• خبری_رسانه‌ای حین برگزاری پرتعداد برنامه‌ها
• رسانه‌ای _هنری همراه کاروان‌ها
• پیوست هنری و مستند سازی تجربه‌ها و سوژه‌های ناب و اتفاقات بدیع و لحظات غیر قابل تکرار در قالب‌های متنوع هنری و حفظ و انتقال این حقایق ماندگار و معنوی و معرفتی و... به میلیون‌ها مخاطب تشنه از جمله خود مخاطبان این کاروان به ویژه در مورد کاروان‌های بین الملل
• رسانه مردمی آن‌هم در قالب ایده‌پردازی و طراحی برای رسیدن به مدلی "مردم_رسانه " از جنس خود زیر سایه خورشید
• فراخوان و جذب و جلب خیرین و میزبانان فرهنگی در داخل و خارج از کشور با رعایت مصالح و شئون و رویکردهای آستان مقدس رضوی.