محرم که از راه می‌رسد بساط روضه ارباب هم برپا می‌شود و خیمه‌ها و دسته‌های عزاداری به راه می‌افتد، این ایام حال و هوای دیگری دارد، ندای یا حسین(ع) از هر کوچه و محله‌ای دل‌ها را می‌لرزاند و آدمی را به مجالس عزاداری می‌کشاند، بوی نذری هم جزو ثابت این حال و هواست.
به گزارش «قاصدنیوز» مسلمانان و شیعیان کشورهای مختلف به‌ویژه ایران اسلامی به رسم و سنت دیرین نیاکان خود، نذورات بسیاری را در قالب انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها در ایام سوگواری محرم و صفر در میان عزاداران حسینی توزیع می‌کنند که پخت این نذورات نیز از آداب عزاداری محسوب می‌شود.
نذری پختن، رسم اقوام مختلف در ایام سوگواری
پختن غذای نذری در ایام محرم و صفر از زمان‌های گذشته جزو رسومات اقوام مختلف کشور بوده و در شهرها و روستاها، از سوگواران با انواع غذاهای متنوع محلی و سنتی که خاص هر منطقه است، پذیرایی می‌شود و مردم علاقه و اشتیاق بسیاری برای خوردن حتی مقدار کمی از این غذا که به نام امام حسین(ع) پخته و متبرک شده است، را دارند.
از آن جهت که مشهد الرضا(ع) پایتخت معنوی ایران است، گویی همه اقوام ایرانی در ماه محرم و صفر وعده دیدار در حرم امام رئوف(ع) را بر سر دارند تا در این صحن و سرا بر مصیبت آل‌الله عزاداری کنند، بغض ترکانده و سبک شوند.
در این ایام نذرکردن و نذری‌دادن هم رونق می‌گیرد، سفره نذری دادن گسترده و اسباب و وسایل نذری پختن مهیا می‌شود و هر یک از اقوام ایرانی بر اساس رسم خود نوع ویژهای از غذاهای نذری را پخته و میان عزاداران توزیع می‌کنند.
غذای نذری که با معنویت و محرم گره خورده است
در مشهد الرضا(ع) نیز که دیار عاشقان رضوی است در ایام سوگواری اهل بیت(ع) به‌ویژه محرم و صفر در کنار برپایی مجالس عزاداری انواع غذاهای نذری مانند دیگ‌چه و شله‌زرد برای عزاداران پخت می‌شده است، با این همه آن غذای نذری معروفی که همه ایرانی‌ها در این ایام بیش از همه در مشهد می‌بینند و خود به دنبال تناول کردن آن هستند، شله مخصوص مشهد است.
شله مشهدی که امروز بعد از گذشته صدها سال پخت آن با آداب و آیینی خاص توسط مردم خطه خراسان انجام می‌شود، خود با آموزه‌های دینی و اعتقادی، معنویت، عزاداری و محرم گره خورده است، به گونه‌ای که پخت این نذری جزیی از آیین عزاداری سیدالشهدا(ع) در مشهد به شمار می‌رود.
مراسم شله‌پزان؛ میراث فرهنگی و معنوی خراسان که ثبت ملی شده است
مراسم و سنت شله‌پزان، این غذای نذری مشهد که همه ساله همزمان با ایام محرم و صفر در شهر مشهد انجام می‌شود، به عنوان یک غذای سنتی، میراث فرهنگی و معنوی خراسان و البته ایران ثبت ملی شده است، شله مشهد به عنوان معروف‌ترین نذر ایرانی با قدمت و شهرت بسیار شناخته شده و در ایام محرم و صفر تنها نذری است که حرف اول را در مشهد می‌زند.
وقتی بساط پخت شله نذری برپا می‌شود، حتما حاجتی روا شده و یا بیماری با توسل به سیدالشهدا(ع) و خاندان پاکش شفا یافته است، معمولا در روستاها و مکان‌هایی که امکانش باشد شله را بر روی اجاق‌های چوبی که با کنده یا همان شاخ و برگ درختان گرم می‌شود، می‌پزند تا اصالت و طعم واقعی آن هم حفظ شود.
کسانی که در مراحل پخت این غذای نذری شرکت می‌کنند، اکثرا حاجتی دارند و آن را در دل می‌گذرانند تا خداوند به حرمت امام حسین(ع) حاجت آن‌ها را روا کند و آنان نیز سال آینده برای عزاداران حسینی غذای نذری چون شله تهیه کنند و یا در مراحل طبخ آن شریک و سهیم شوند.
غذای نذری که مخصوص مشهد است
شله نذری، مخصوص مردم مشهد است و در هیچ کدام از شهرهای ایران طبخ نمی‌شود، هر ساله عده زیادی برای این نذری‌پزان از شهرها و کشورهای مختلف در ایام محرم و صفر به مشهد می‌آیند تا از نزدیک این سنت آیینی را مشاهده و در تهیه آن نقشی ایفا کنند.
در ابتدای پخت این نذری، گوشت، انواع حبوبات، بلغور گندم، برنج، ادویه مخصوص شامل فلفل٬ زنجبیل، زردچوبه٬ دارچین٬ هل٬ ریشه جوزهندی٬ میخک و نمک به عنوان اجزای اصلی شله مهیا شده و در دیگ‌های مسی بزرگ که می‌تواند غذای 800 نفر را تأمین کند، بار گذاشته می‌شود.
بخشی از گوشتی که برای دیگ‌های شله استفاده می‌شود، گوشت قربانی است که در جلوی هیئت‌های عزاداری ذبح می‌شود؛ معمولا در پخت شله از گوشت گوسفند و گاهی هم گوساله استفاده می‌کنند.
هر فرد هر چقدر توان دارد در دیگ شله سهیم می‌شود و چیزی را نذر این دیگ می‌کند که می‌تواند بخشی از اقلام آن باشد یا کمک کردن در تهیه و یا حتی شستن ظرف‌های پذیرایی از میهمانان. همکاری، هماهنگی، همدلی و عزاداری جزیی از ویژگی یاری‌رسانندگان به پخت شله است.
از آن جهت که حبوبات بخش اصلی اجزای تشکیل‌دهنده شله مشهدی را تشکیل می‌دهد، بانوان کار تمیز کردن آن و همچنین پختن گوشت شله و جدا کردن استخوان‌ها را انجام می‌دهند تا در نهایت همه این ترکیبات در دیگ‌های مسی بزرگ ریخته شده و کاملا مخلوط شوند.
خواندن مداحی، ادعیه و روشن‌کردن شمع، پای دیگ‌های شله
البته مراحل پخت این نذری بسیار سخت بوده و قاعده خاص خودش را دارد، زیرا با وسیله مخصوص چوبی که «چمبه» گفته می‌شود آن هم توسط مردان و به ویژه جوانان که قوی‌تر هستند در مدت زمان طولانی، کار چمبه‌زدن همراه با خواندن اذکار خاص، صلوات، روشن‌کردن شمع، خواندن زیارت عاشورا و دیگر ادعیه و عزاداری انجام می‌شود.
این مراسم در پای دیگ‌های شله برای برآورده‌شدن حاجات همه مؤمنان تا قبل از طلوع خورشید که سر دیگ‌ها گذاشته می‌شود، ادامه دارد، تا در نهایت شله کاملا جا افتاده و با کیفیت مناسب برای نهار عزاداران حسینی آماده شود، باز شدن درب دیگ‌ها با صلوات، مداحی، ذکر مصیبت و اسپند دودکردن همراه است.
در نهایت وقتی شله نذری آماده شد از میهمانان در وعده نهار پذیرایی شده و یا در میان دسته‌های عزاداری و همسایه‌ها توزیع می‌شود، در مشهد عده‌ای سال‌هاست که مراسم شله‌پزان را در تکیه‌ها و حسینیه‌ها بر اساس آنچه که به صورت سینه به سینه از اجداد و گذشتگان خود به ارث برده‌اند، برای عزاداران حسینی انجام می‌دهند.
بر اساس آنچه که تاریخ‌نویسان و جامعه‌شناسان می‌گویند پخت شله به زمان حمله مغولان به منطقه خراسان باز می‌گردد، نقل است از آنجا که مشهد در آن زمان، در محاصره مغولان قرار گرفته بود برای جلوگیری از قحطی و اینکه مردم حداقل یک وعده در روز غذای گرم بخورند قرار بر این شد که دیگ‌های بزرگی را برپا کنند و هر کس هر چیزی را در خانه دارد بیاورد و در این دیگ بریزد، از همان ایام پخت این غذا متداول شد و در عزاداری‌ها جای خود را باز کرد و البته اجزای تشکیل دهنده آن مشخص‌تر شدند.
با این حال این غذا طی سالیان متمادی در مراسم عزاداری ائمه اطهار(ع) و گاهی مراسم هفتم و چهلم اموات در مشهد پخته شده و امروز هم این رسم ادامه دارد، البته تهیه این غذا در خانه کار مشکلی است و هر کسی نمی‌تواند شله مشهدی با آن طعم واقعی و اصیل را تهیه کند زیرا این کار تجربه بسیار می‌خواهد به ویژه یک آشپز قدیمی که با ذکر اهل بیت(ع) و با دلی عاشورایی آن را بپزد.
لذت تناول‌کردن غذایی که با نام امام حسین(ع) آمیخته است، قابل بیان نیست
هیچ کس بر خوان نعمت سیدالشهداء(ع) توقع دعوت شدن را ندارد و همگان خود برای تناول این طعام که با نام امام حسین(ع) پخته شده و حرمت دارد با اشتیاق حضور می‌یابند.
هر غذایی می‌تواند در لیست نذری دادن به عزاداران حسینی در ایام سوگواری سیدالشهداء(ع) قرار گیرد، از شیر و شربت گرفته تا انواع خوراکی‌های گرم و سرد که با بهترین مواد اولیه و دقت بسیار و البته صلوات و ذکر پخته شده باشد، همان‌گونه که هر نقطه از کشور غذای نذری مختص به خود را دارند، بیشتر این خوراکی‌های نذری هم به مواد اولیه که در آن منطقه وجود دارد و ذائقه اهالی آنجا باز می‌گردد.
غذاهای نذری را شاید بارها در منزل خودمان پخته و خورده باشیم، اما غذایی که به نام امام حسین(ع) و با قاعده خاص خودش پخت می‌شود، طعم و عطری دیگر دارد و همگان آن را به نیت شفا و صحت جسم و روح می‌خورند. البته نذری دادن و در تهیه آن سهیم شدن مختص یک قشر خاص یا منطقه ویژهای نیست بلکه همه مردم شهر و روستا در این رسم معنوی حضور دارند و سعی می‌کنند به عزاداران اهل بیت(ع) خدمت کنند.
منبع: ایکنا
http://www.ghasednoor.ir/fa/tiny/news-2640
ارسال نظر