سکولارها قبرستان را مصداق کار فرهنگی نمی‌دانند/ قبرستان «فرهنگستان» است

به گزارش «قاصدنیوز»، در جریان بررسی طرح تاسیس آرامستان‌هایی ویژه دفن اموات در اطراف حرم مطهر در شورای شهر مشهد، نظراتی درباره کلیت این طرح مطرح گردید که در تضاد با برخی از مبانی معرفتی و جانمایی شهر اسلامی بود.

 

در همین خصوص حجت الاسلام حسین ابراهیمی یکی از طلاب حوزه علمیه خراسان در طی یادداشتی که برای این پایگاه خبری ارسال کرده است به نقد برخی از نظرات اعضای شورای شهر پرداخته که در ادامه می آید:

*   *   *

دوره ما دوره اسم‌های بدون مسماست، دوره ادعاهای بدون عمل، دوره شعارهای خالی از شعور، بزرگ‌ترین دشمن اسلام کسانی هستند که با نام خود اسلام و دین به جنگ با آن می‌آیند؛ کسانی که عمق معارف دینی را درک نمی‌کنند و عملاً آن معارف را زیر پا می‌گذارند و به اسم شورای "اسلامی" شهر توصیه‌های معرفتی و دینی را مایه افسردگی و مانع پیشرفت بیان می‌کنند، کسانی که اصولاً فرهنگ را در چیزی جدای از دین تصور می‌کنند و کارهای لوکس و غفلت زا را کارهای فرهنگی و از طرفی کارهایی با عمق دینی و اثرات معنوی را عملاً کار فرهنگی نمی‌دانند.

 

از بین اصول دین ما، در قرآن کریم بر دو رکن «توحید» و «معاد» بیشتر پرداخته‌شده است و این در حالی است که یاد معاد در فضای رنگارنگ و تجمل زده شهرهای امروزی مرده است، بازارهای رنگارنگ جای مکان‌های فرهنگی و معنوی را گرفته است و دغدغه پول و رفاه‌زدگی، انسان را از دغدغه‌های معنوی و آرمانی دور کرده است.

 

 

بر همین اساس در کنار مسجد که نماد توجه به توحید است یکی از عناصر اصلی در شهر اسلامی "قبرستان" است که نماد و یادآور آخرت است¹ و این عنصر مثل همه عناصر اصلی باید داخل شهر و با توجه به اولویت‌های دینی و اهمیت‌های ایدئولوژیک تعریف شود. موضوعی که شکی در آن راه ندارد آن است که ادعای دینی ما باید در فضای عمل دیده شود که در موضوع موردبحث باید اولویت‌های دینی در ساختمان شهر و سازه‌های شهری در مکان و اولویت مخصوص خود دیده شود و قرار بگیرد و تا این اتفاق ریشه‌ای و بسترساز فکری فرهنگی محقق نشود، کاری با شعارهای توخالی از پیش نمی‌رود.

 

بزرگی می‌گفت روزی ذی‌القرنین از شهری عبور می‌کرد که در آن شهر کسی گناه نمی‌کرد پرسید خصوصیت شهر شما چیست؟ گفتند ما مرده‌هایمان را درون شهر دفن می‌کنیم و پیوسته با دیدن مقبره آنان در کار زندگی خود تجدیدنظر می‌نماییم؛ مگر ما خود را شیعه و پیرو امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) نمی‌دانیم؟ حضرتش در کتاب شریف غررالحکم می‌فرماید: «جاور القبور،تعتبر؛ یعنی با قبرها و آرامگاه‌ها مجاورت و انس داشته باش تا عبرت بگیری» . حال مجاورت با قبور و آرامگاه ها آیا به معنای انتقال آن به ده‌ها کیلومتر بیرون شهر است؟ مجاورت قبرستان وادی‌السلام در دل شهر کنونی نجف، قبرستان شیخان در شهر مقدس قم و... چه توجیهی دارد؟

 

مهم‏ترین اثر دنیوى زیارت اهل قبور براى انسان، تذکر مرگ و یادآورى این رخداد مهم است و این خود، موجب بازداشتن انسان از بازى‏هاى دنیوى، (نهج‏البلاغة، ترجمه دکتر سید جعفر شهیدى، خطبه 84، ص66) مانع انجام کارهاى زشت و ناروا، (همان خطبه 99، ص 92) باعث انجام اعمال و کردار نیک، (همان، کلمات قصار، 31، ص 364) سبب بی‌رغبتی و کم خشنودى از دنیا، (همان،کلمات قصار 349، ص423) و زمینه‏ ساز عبرت‌آموزی است، (همان، خطبه 221، ص 252)

 

بزرگ‌ترین موعظه را اهل‌بیت (علیهم‌السلام) یاد مرگ معرفی کرده‌اند² که این یاد مرگ نه‌تنها باعث افسردگی نیست بلکه از خمودگی‌ها و انحرافات مختلف و افراط‌وتفریط  انسان را دور می‌کند که فرموده‌اند اگر از کثرت شادمانگی مست شدی یا اینکه غم و غصه زیاد به تو فشار آورد از قبرستان گذر کن³ و فردایت را به یاد بیاور و این جمله را زمزمه کن که "این نیز بگذرد" ، پس اصولاً یاد مرگ و مجاورت با قبرستان موجب بالانس روحی و ایجاد انگیزه دینی در جهت اصلاح زندگی است،احادیث زیادی در این باب وجود دارد که مخاطبان عزیز را برای مطالعه بیشتر به باب یاد مرگ و قبر در کتاب میزان الحکمه و سایر کتب حدیثی ارجاع می‌دهم.⁴

 

نکته آخر آن است که فارغ از دیگر ملاحظات زیست محیطی، ترافیک، عمرانی و... – که اگر هم ملاحظه ای وجود دارد نویسنده قائل است باید برای آن راه حل پیدا کرد نه صورت مسئله را پاک نمود- اگر قرار باشد قبرستانی در شهر ساخته شود، باید تذکردهنده و خالی از تزئینات و تجملات باشد و با رقم‌های میلیونی به شکاف طبقاتی دامن نزد. سبک ساختن قبرستان می‌تواند اثر معنوی و تأثیر روحی را افزایش دهد یا از بین ببرد. به‌عنوان‌مثال متأسفانه آنچه با عنوان طرح‌های ساماندهی در قبرستان‌های مختلف ازجمله بهشت رضای مشهد این مرکز انس و معنویت انجام شد به اذعان عامه اهل‌دل در حقیقت برعکس، تخریب فضای ناب و فرهنگی این قبرستان‌ها بود و البته تهرانی‌ها که بیشتر قدر این‌طور ظرفیت‌های معنوی و فضاهای عطرآگین و الهی را می‌دانند نگذاشتند این بی‌سلیقگی‌ها و کج‌فکری‌ها دامن بهشت‌زهرایشان را بگیرد. به امید روزی که حقیقتاً عطر حیات‌بخش اسلام در جان و جهانمان بپیچد.

 

 

-------------

1- رسول خدا صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «زُرِ القُبُورَ تُذَکّرُ بِهَا الآخرِةَ»( نهج الفصاحة،ص510) ؛ به قبرستان زیارت اهل قبور بروید تا یاد آخرت در شما زنده شود.

 

2- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلّم:کَفى بالمَوتِ واعِظا؛مرگ براى اندرز گرفتن بس است.تحف العقول، ص 35 - کافی(ط-الاسلامیه)ج2 ، ص275

 

3- کارشناس محترم و زبده حجت الاسلام عالی در برنامه سمت خدا در پاسخ به این سوال که " اینکه گفته اند اگر زمانی بسیار غمگین هستید یا زمانی که بسیار خوشحال هستید به قبرستان بروید چه سری دارد؟" می فرمایند : اکثریت ما شاید خاطره ی خوشی از قبرستان نداشته باشیم . چون معمولاً گریه و ناله و غصه از آن شنیده ایم . یا در آنجا به خاک سپاری عزیزان خود رفته و دوری را در آنجا دیده ایم . و از آن بالاتر ، می دانیم که گذر ما هم به آنجا خواهد افتاد . همه ی این موضوعات باعث می شود که قبرستان زیاد خوشایند نباشد . اما اگر با نگاه دیگری به قبرستان نگاه کنیم متوجه می شویم که خیلی هم ناخوشایند نیست . با این نگاه که قبرستان یک مدرسه ی تربیتی است. یک مرکز فرهنگی است و در عین حال که قبرستان است فرهنگستان نیز است. جایی است که ملکوت با ملک ارتباط بسیار قوی دارد. آن ارواحی که در عالم برزخ هستند همگی به آن قبرستانی که بدن آنها دفن است توجه دارند. ارواح آنها در آن مکان در تردد است. البته آمدن ارواح به عالم دنیا اینطور نیست که بخواهند راه بیایند. در واقع توجه است و به محض اینکه به جایی توجه کنند در آن مکان هستند. بنابراین قبرستان جایی است که ارواحی که در آنجا دفن هستند به آن مکان توجه دارند . ارواحی که اهل لااله الا الله شده اند و از غفلت در آمده و هوشیار و بیدار شده اند . انسان به این دید نگاه کرده و هفته ای یک مرتبه به قبرستان برود . پیامبر اکرم (ص) هفته ای یک بار پنج شنبه ها به قبرستان می رفتند . و توصیه می کردند که اموات خود را زیارت کنید . به آنها سلام داده و می توانید از آنها عبرت بگیرید . در جای دیگری پیامبر(ص) فرمودند: اگر قبور را نگاه کنید غفلت ها می ریزد . اگر کسی ده دقیقه به قبر نگاه کند شاید آن روز دیگر گناه نکند . اگر ده دقیقه داخل قبر را حتی اگر خالی هم باشد نگاه کند بعید است که آن روز غیبت کرده و دروغی بگوید . جنبه ی غفلت زدایی قبرستان بسیار قوی است . افرادی که عادت به گناه دارند و دوست دارند که یک شوک به آنها وارد شود که این عادت را ترک کنند، قبرستان می تواند آنها را تکان دهد . حتی ممکن است موعظه هم نتواند آنها را تکان بدهد.

 

4- الامام الکاظم علیه السلام-عند قبر-ان شیئا هذا آخره لحقیق ان یزهد فی اوله و ان شیئا هذا اوله لحقیق ان یخاف آخره ؛امام کاظم علیه السلام در کنار قبرستان فرمودند:چیزی که پایانش این است سزاست که از همان آغاز دل از آن برکنند و چیزی که آغازش این است بجاست که از پایانش بترسند.میزان الحکمه،القبر

 

- « وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ فَرِحِینَ بِمَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ وَیَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذِینَ لَمْ یَلْحَقُواْ بِهِم مِّنْ خَلْفِهِمْ أَلاَّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ برخی ها شاید بگویند این آیه خون و شهادت است اما قرآن می‌گوید پیام شهدا باعث شادی و مایه خوشحالی است و اگر جامعه‌ای می‌خواهید که نگرانی و افسردگی نباشد باید خط شهادت را ترویج کند. حتی اگر مسلمان هم نباشیم، این فرمولی است که خوف و حزن و نگرانی و افسردگی را برطرف می‌کند.