سیطره برج‌ها بر حرم مطهر رضوی؛ مشهد مرکز تمدن اسلامی یا پایتخت معماری لیبرال؟ +تصاویر

به گزارش«قاصدنیوز»، وجود شریف هشتمین گوهر تابناک امامت در ایران عامل آن شد که شهر مشهد مقدس که متشکل از حرم مقدس و حریم و بافت اطراف آن است، در سایه آن امام، کالبدی از یک شهر اسلامی را به خود بگیرد و معماری گذشته­ ما نیز در جهت جاری ساختن سیره اهل بیت در حرم مطهر امام رضا علیه السلام قرار گرفت. شیخ بهایی نیز در گذشته اسرار عالم بالا را دریافت و آن را در گرداگرد مزار امام هشتم تجلی داد. اما شهر مشهد امروز، چه نسبتی با حرم امام رضا علیه السلام دارد؟

شهرهای اصیل و با هویت در جهان طبق اصول شهرسازی و روند توسعه­ شهری هماهنگ و مطابق با هسته­ مرکزی و اولیه خود گسترش می‌­یابند. همه­ اجزای شهر چه در مرکز و چه در حومه، باید با هسته اولیه و بنیان اصلی شهر و همچنین با یکدیگر همخوانی داشته باشند. امام رضا علیه السلام تنها امامی است که در کشور ما حضور دارد و آنچنان نیست که شهری که آرامگاه یک امام در آن وجود دارد و مبدا پیدایش شهر است، هیچ تناسبی با آن نداشته باشد. همه شهر مثل ظرفی است که مظروفی گران‌قدر را در دل خود دارد. همچون صدفی که مرواریدی گران‌بها را احاطه دارد. بنابراین آنچنان‌که حرم یک امام باید متناسب با شان والای او باشد، همه شهر نیز باید نسبت خود را با حرم تعریف کند؛ حرم در نسبت با امام و شهر در نسبت با حرم.

لذا ممکن نیست که در شهر مشهد، محدوده آستان قدس شخصیت معماری ناب یک حرم را داشته باشد و شهری که به دور آن حلقه زده، مثل تهران، دبی، نیویورک و یا هر شهر دیگری زاییده معماری لیبرال‌ باشد. توریستی که پا به مشهد مقدس می­‌گذارد باید از همان بدو ورود به مرزهای شهر، تقدس و تفاوت این شهر را با سایر شهرها احساس کند و آرام آرام برای قدم نهادن به مرکز این تقدس و نورانیت آماده شود. لذا در نظام معماری و شهرسازی، حریم یک بارگاه تنها به محدوده رسمی و ثبت شده ملک آن حرم اطلاق نمی‌شود، بلکه سرتاسر آن‌ شهر حریم معنوی آن بارگاه محسوب می‌گردد و همه شهر باید در برابر آن بارگاه سر تعظیم فرود آرد.

قدر مسلم حریم امام رئوف محدود به حرم نمی­‌شود؛ بلکه همه­ شهر مشهد حریم اوست و بافت قدیم شهر مشهد نیز بر همین سیاق شکل گرفته که آرام و فروتن در محضر حرم ادب کند تا حرم در کانون توجه قرار گیرد. چراکه شهری که حریم امام رضا علیه السلام است باید به تبعیت از سیره­ آن امام بزرگ، الگویی برای تمدن اسلامی باشد. اما مشهد امروزی بر تیغ تیز توسعه گردن نهاده و میراث گران‌بهای شیخ بهایی را نیز در شرف نابودی قرار داده است. مشهد امروز جولانگاه آسمان‌خراش‌های بی‌هویتی است که متکبرانه و گستاخانه بافت متواضع قدیم شهر را تحقیر می‌کنند و ادب حضور در حریم حرم رضوی را نیز برنمی‌تابند.

مشهد پایتخت معنوی ایران است و معماری آن باید لباسی باشد، برازنده قامت تمدن اسلامی و در شأن آستان قدسی امام معصوم علیه السلام. رهبر گرانقدر انقلاب نیز در حکم تولیت جدید آستان قدس رضوی تاکید دارند که: «آستان قدس ظرفیت فرهنگی عظیمی است که می‌تواند در فضای عمومی کشور و جهان اسلام اثرگذاری کند؛ شایسته است با کمک خبرگان فرهنگی، بیشترین بهره از این ظرفیت کم‌نظیر در ترویج معارف قرآنی و مکتب اهل‌بیت علیه السلام گرفته شود. »

و در خصوص معماری آن نیز تاکید می‌کنند که:‌ «مجموعه‌ فضاها و بناهای آستان قدس گنجینه‌ منحصر به فردی از هنر معماری اسلامی و ظرائف و لطائف علمی و هنری پر مضمون ملت ایران است؛ نگهداری و نگهبانی از این موزه‌ عظیم که در زمان تولیت فقید به نزدیک ده برابر گذشته ارتقاء یافته از جمله‌ وظائف بزرگ و شایسته‌ توجه است.»

در این رابطه موانع زیادی برای تحقق منزلت معماری شهر مشهد وجود دارد؛ شهر مشهد در قدم اول به قوانین اجرایی و نظارتی مناسب نیاز دارد که برای تمام شرکت‌­ها و اشخاصی که در ساختن سیمای شهر نقشی دارند، چارچوب تعیین کند، تا طراحی و اجرای همه­ پروژه‌­ها تحت این قوانین پیگیری ونظارت شود. این امر موجب می‌شود که از کثرت نماهای برج‌های بی‌هویتی که روبروی حرم قد علم کرده‌اند، پرهیز شود و این شهر آشفته به وحدت در سیما و منظر رهنمون شود. چراکه متأسفانه شهری که باید مرکز معنوی کشورهای اسلامی باشد، هم از نظر کالبدی و هم از نظر کاربری چنان دچار ناهماهنگی و تنوع ناهمگون در اجزای خود شده است که بیشتر شبیه به توده‌ای از مراکز خرید و تفریح است تا شهر زیارتی! چیزی که نخستین علت آن فقدان قوانین کلی و بالادستی است که حرکت شهر را به سمت تعالی میسر و ممکن سازد.

مانع بعدی فقدان شرکت‌های طراح و معماری است که آداب طراحی معماری اسلامی در چنین شهری را بدانند و الگوی عموم آنها برای ساخت مجموعه‌های اقامتی و تجاری، معماری مدرن غرب که نه، معماری دست دوم هتل‌ها و شاپینگ‌سنترهای دبی، کویت و قطر است. عدم نظارت شهرداری مشهد، آستان قدس رضوی و شورای شهر نیز مزید بر علت شده است.

هرسال میلیون­‌ها مسافر داخلی و خارجی برای زیارت حرم مطهر و بازیابی معنوی خود به مشهد سفر می­‌کنند. اما چیزی که با آن مواجه می‌شوند با انتظاری که داشتند تفاوت دارد. با دیدن تابلوی "به مشهد الرضا خوش آمدید" دل‌ها متوجه و منقلب می­‌شود، اما کمی جلوتر آسمان‌خراش‌های کاخ­‌گونه که زاییده­ تفکرات لیبرال معماری هستند، دل و دیده را می‌رباید و از آن پس هم که: "هرآن‌‌چه دیده بیند، دل کند یاد!"؛ ساختمان­‌هایی که بدون هیچ اعتنایی به بارگاه امام هشتم علیه السلام خودنمایی کرده و گویی در کشاندن زائر به سمت خود رقابت می‌کنند. در واقع  آن آسمان‌خراش‌ها دعوت به خود می‌کنند، نه دعوت به امام!

این مسأله متأسفانه در خیابان‌ها و محله‌های اطراف حرم که نقش مهمی در سیمای معنوی شهر و ایجاد آمادگی معنوی و حس حضور در محضر امام دارند نیز دیده می­‌شود. درست این است که با نزدیک تر شدن به حرم، بناها می­‌بایست با سادگی در نما و امتناع از قد برافراشتن، تواضع و تعظیم خود را نسبت به بارگاه امام هشتم علیه السلام نشان دهند و همگان را به او فرا بخوانند.

در زیر به معرفی مختصر برخی از پروژه‌­هایی که با نادیده گرفتن هویت مشهد مقدس در داخل و پیرامون شهر طراحی و ساخته شده‌اند یا دردست‌ ساخت می­‌باشند، پرداخته‌ایم :

ابتدا از بناها­ی قابل ذکر که در تخریب سیمای معنوی شهر مشهد نقش پررنگی داشته‌اند، می­‌توان به ساختمان­‌های قدبرافراشته در نزدیکی حرم مطهر امام رضا علیه السلام اشاره کرد. این بناها با شکستن خط آسمان حرم مطهر و ارتفاع نامتعارف، خود را به رخ آن می‌کشند و متاسفانه به بهانه‌های مختلف شاهد رشد روز افزون این ساخت و سازها در مجاورت حرم هستیم.

برج بین‌الملل تجاری ـ مسکونی ثامن الحجج علیه السلام

این پروژه یکی از بلندترین ساختمان‌های شهر مقدس مشهد (20 طبقه) در زمینی به مساحت 2600 متر مربع و با طراحی پست مدرن در نزدیکی بارگاه ملکوتی امام هشتم علیه السلام  در خیابان امام رضا(ع) ساخته شده است.

پارکینگ طبقاتی آسمان

پروژه پارکینگ طبقاتی آسمان واقع خیابان هفده شهریور شهر مشهد با گنجایش بیش از 1500 خودرو، بزرگ‌ترین پارکینگ طبقاتی ایران است. این پروژه بزرگ که شامل 2100 فضای پارکینگ، مرکز تجاری، شهربازی بزرگ و ... با مشارکت بخش خصوصی ساخته شده است.

طبقات منهای یک ، همکف و اول پروژه دارای کاربری تجاری است. طبقه یازدهم این مجموعه نیز جهت احداث مرکز تفریحی و شهربازی در نظر گرفته شده است. جمع زیر بناهای تجاری و تفریحی مورد اشاره 19350 متر مربع است. پروژه مزبور دارای 3 ورودی اصلی از خیابان های شهید شیرودی، شهید صدر و میدان 17شهریور است.

پروژه سپهر کوهسنگی
مجتمع تجاری اداری سپهر کوهسنگی، در مساحت زیربنای کل 15,162 مترمربع، با 14طبقه و 90 واحد اداری در حدود 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و در مرحله­ فروش قرار دارد.

پروژه ملاصدرا

برج اداری سپهر ملاصدرا در میدان احمدآباد مشهد واقع شده و در حال انجام اقدامات تکمیلی جهت بهره‌برداری است.

مرکز بین‌المللی مالی و اقتصادی مشهد در بلوار فردوسی نبش میدان جانباز واقع شده و دارای کاربری تجاری-اداری-اقامتی-ورزشی است. تاریخ شروع این پروژه مرداد سال87 بوده وتاکنون در حدود80 درصد پیشرفت فیزکی داشته است.

برج تجاری اکسون

در خیل عظیم مجتمع‌های تجاری اداری شهر مشهد، پروژه عظیم تجاری اکسون به مساحت ۵۱۵۰ مترمربع و زیربنایی به مساحت ۸۰۰۰۰ مترمربع در ۱۶ طبقه با ارتفاع 65 متر در دست احداث است که کاربری آن، تلفیقی از واحدهای تجاری، انبار تجاری و پارکینگ بوده و فاصله بسیار کوتاه تا حرم مطهر امام رضا (ع) (1200 متر) دارد.

مجتمع تجاری اداری گرندسنتر میثاق

مجتمع تجاری اداری گرند سنتر «میثاق» در زمینی به مساحت حدود ۷۲۷۵ متر مربع با زیر بنای ۷۰۰۰۰ متر مربع در ۳۶ طبقه با ارتفاع 145متر واقع در بزرگراه میثاق مشهد درحال احداث است. به گفته­ مجریان این طرح هدف از ایجاد مجتمع تجاری اداری گرندسنتر میثاق، ایجاد فضایی برتر به عنوان مجهزترین قطب گردشگری مشهد و مکانی برجسته برای خرید، تجارت، تفریح و سرگرمی است.

تالار شهر مشهد

پروژه تفریحی اقامتی آفتاب مشهد

مجموعه گردش‌گری و تفریحی آفتاب (پارک طُرُق) یک طرح تفریحی گردش‌گری است که بناست در مسیر مشهد به تهران ساخته شود. این مجموعه دارای 1000 مترمربع عرصه و27000 مترمربع اعیان است و دارای مجوز هتل آپارتمان از اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی است.

پروژه تجاری اداری آرامش مشهد

پروژه آرامش از سری پروژه‌های شرکت توس گستر مشهد، با مساحت زمین 2552 مترمربع و با کاربری تجاری-مسکونی و زیربنای کل 16558 مترمربع دارای 15طبقه و در خرداد سال 93 آغاز به کار نموده است.

پروژه­ ویلاژ توریست مشهد

این پروژه مشتمل بر 250 واحد تجاری در سه طبقه و با سطح کلی 15000 متر مربع و فضای شهربازی، هایپر‌مارکت، فضاهای نمایشگاهی و فضای تابستانی در انتهای بلوار وکیل آباد، ابتدای جاده ییلاقی طرقبه قرار گرفته است.

برج آلتون

برج آلتون با مالکیت و مدیریت بخش خصوصی در زمینی به مساحت ۱۷۲۴ متر مربع و با زیربنای ۳۱۰۰۰ متر مربع در20 طبقه و طی مدت ۳۶ ماه احداث و در تیر ماه ۱۳۸۸ افتتاح گردید. این برج چند منظوره مدرن کاربری‌های تجاری اداری و پارکینگ دارد و با 80 متر ارتفاع، بلندترین پارکینگ طبقاتی ایران است. این برج دارای چشم انداز وسیع بر فراز بارگاه ملکوتی حضرت ثامن الجج علیه السلام از اضلاع شرقی و شمالی در همه طبقات پارکینگ و اداری است.

مجتمع تجاری اقامتی آرمیتاژ طبرسی

این مجموعه در زمینی به مساحت 2600 متر مربع و با زیر بنای حدود 18000 متر در 13 طبقه و در مجاورت حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام در حال احداث است. طبقات این مجتمع مشتمل بر واحدهای تجاری، اقامتی، پارکینگ، مجموعه تفریحی شهر بازی، فود کورت، سینمای 5 بعدی، کافی شاپ، سوپر مارکت، بانک و فروشگاه‌های بزرگ است.

پروژه سپهر کوثر

برج مسکونی سپهر کوثر با زیر بنای52937 مترمربع با 23 طبقه در بلوار کوثر مشهد در حال اجرا است.

مجتمع امیدسپهر

مجتمع مسکونی تجاری امید با زیربنای 85281 مترمربع در قالب 3 بلوک در خیابان شیرازی مشهد در حال ساخت است.

پروژه بزرگ تجارتی اقامتی درمانی حضرت آیت الله بروجردی

این پروژه در خیابان نواب صفوی با فاصله 100 متری حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) در زمینی به مساحت حدود 8000 متر مربع و در 10 طبقه احداث می گردد.

پروژه ارمیتاژ گلشن

برج 34 طبقه آرمیتــــاژ گلشن در حاشیه بلوار هفت تیر به مساحت 4100 مترمربع و زیر بنای تقریبی 50000 مترمربع مرتفع‌ترین برج تجاری و اداری مشهد به ارتفاع 140 متر خواهد بود که عملیات اجرایی آن آغاز شده است. به گفته شرکت سازنده، این پروژه با موقعیتی در سایت جانمایی شده که در محورهای شهری هفت تیر و وکیل آباد به عنوان یک نشانه شهری جلوه خواهد کرد.

منبع: مشرق نیوز